Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z dnia 23 sierpnia 2007 r. (Dz. U. 2007, nr 171, poz. 1206) ma na celu ochronę konsumentów przed przedsiębiorcami, stosującymi wobec nich nieuczciwe praktyki rynkowe. Dla przedsiębiorcy kluczowe jest określenie modelu przeciętnego konsumenta w celu interpretacji postanowień ustawy i oceny jego zachowań względem konsumentów.
Określenie modelu przeciętnego konsumenta jest istotne już na etapie kwalifikacji danego zachowania przedsiębiorcy jako nieuczciwej praktyki rynkowej. Zgodnie a art. 4 ust. 1 ustawy praktyką taką jest bowiem dane zachowanie przedsiębiorcy, jeżeli spełnia łącznie następujące przesłanki:
- jest sprzeczne z dobrymi obyczajami
- w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu
Polecamy: Czy wiesz kiedy jesteś konsumentem?
Przez pryzmat wpływu zachowania przedsiębiorcy na przeciętnego konsumenta ocenia się wiele aspektów działalności gospodarczej, np. możliwość potencjalnego wprowadzenia klienta w błąd, agresywność praktyki rynkowej czy wybraną przez przedsiębiorcę formę reklamy.
Definicja wzorca przeciętnego konsumenta w polskim ustawodawstwie jest odzwierciedleniem unijnych aktów prawnych oraz dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
Zgodnie z art. 2 pkt 8 ustawy przeciętnym konsumentem jest konsument, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Oznacza to, że można od niego oczekiwać pewnego stopnia wiedzy i orientacji w rzeczywistości, chociaż wiedza ta nie może być kompletna i profesjonalna.
Przeciętny konsument nie jest specjalistą w danej dziedzinie, ale przede wszystkim rozumie kierowane do niego informacje i potrafi je wykorzystać do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej produktu. Oczekiwania wobec rozsądnego konsumenta wynikają przede wszystkim z tego, jak daleko sięga obowiązek informacji handlowej, jej dostępności, jasności, niedwuznaczności, pełności i odpowiedniości (decyzja Prezesa UOKiK nr 8/2010 z 29 lipca 2010 r.).
Nałożony w ten sposób na przedsiębiorcę obowiązek rzetelnej informacji jest w praktyce szczególnie istotny przy ocenie przekazów reklamowych. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedsiębiorca ma obowiązek poinformowania w sposób rzetelny i prawdziwy o cechach oferowanego towaru już w reklamie, a klient zwabiony jego ofertą nie ma obowiązku jej weryfikacji w miejscu sprzedaży (wyrok z dnia 19 grudnia 2007 r., sygn. akt: XVII Ama 64/07).
Wynika stąd, że przeciętny konsument nie ma obowiązku samodzielnie dążyć do uzyskania wiedzy niezbędnej do zawarcia umowy, a wszelkie kroki przez niego podjęte w celu zdobycia dodatkowych informacji na temat produktu traktować należy jedynie jako samokształcenie bądź wyraz samoświadomości.
Zgodnie z ustawą oceny modelu dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej, dającej się zidentyfikować grupy możliwej do wyodrębnienia ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa.
Dodatkowo, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zawartym w wyroku z dnia 23 lutego 2006 r. (sygn. akt: XVII Ama 118/04) przy tworzeniu wzorca przeciętnego konsumenta należy pamiętać o specyfice stosunków i zwyczajów panujących na rynkach wewnętrznych każdego kraju.
W polskim kontekście oznacza to, że konsumenci krajowi, którzy przez kilkadziesiąt lat nie byli poddawani rozwijającym się w tym okresie w krajach zachodnich technikom reklamowym, nie są wyrobieni w takim stopniu, jak konsumenci zachodni. Kryteria oceny działań promocyjnych na krajowym rynku muszą więc być dla ich ochrony bardziej restrykcyjne.
Polecamy:Przed kim chroniony jest konsument?