W przepisach ubezpieczeniowych pojęcie „pracownik” ma szerszy zakres, niż to wynika wyłącznie z Kodeksu pracy. Za pracownika uważa się osobę:
● pozostającą w stosunku pracy lub służby,
● wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy,
● wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Co oznacza „praca na rzecz pracodawcy”
Przepisy nie definiują jednoznacznie, co należy rozumieć przez pojęcie „praca wykonywana na rzecz pracodawcy”. Czynnikiem decydującym o tym, na rzecz jakiego podmiotu praca była świadczona, jest finalny efekt tej pracy, a raczej to, który podmiot osiąga w ostatecznym rozrachunku korzyść z wykonania umowy (uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r., sygn. II UZP 6/09, OSNP 2010/3–4/46). Nie ma tu znaczenia fakt, że zakres prac zleconych jest całkowicie różny od zakresu obowiązków pracowniczych zleceniobiorcy. Rozstrzyga to jednoznacznie ZUS, który w interpretacji indywidualnej z 14 lutego 2014 r., znak: DI/200000/43/109/2014, stwierdził, że:
(...) Podnoszony przez Wnioskodawcę fakt, że (...) rodzaj czynności określonych w umowach o dzieło jest całkowicie odmienny w stosunku do obowiązków wykonywanych w ramach umowy o pracę jest w świetle art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych bez znaczenia, gdyż powołany przepis wymaga (...) by kumulatywnie były spełnione następujące przesłanki tj.: praca wykonywana jest na podstawie, zawartej z innym niż pracodawca podmiotem, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, natomiast faktycznym beneficjentem pracy wykonywanej na podstawie umowy jest pracodawca wykonawcy umowy cywilnoprawnej.
Analogiczny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 10 lipca 2015 r. (III AUa 253/15).
Kto jest płatnikiem składek
Jeżeli pracownik wykonuje na rzecz swojego pracodawcy dodatkowo umowę cywilnoprawną (np. umowę zlecenia lub umowę o dzieło) zawartą z innym podmiotem niż pracodawca, to z tytułu wykonywania tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę, tj. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. Składki te powinien naliczać i odprowadzać pracodawca, czyli podmiot, z którym pracownik ma podpisaną umowę o pracę. Taką wykładnię konsekwentnie prezentuje Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach: z 22 lutego 2010 r. (I UK 259/09) i z 18 października 2011 r. (III UK 22/11, OSNP 2012/21–22/266) oraz w przywołanej wyżej uchwale Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r. (II UZP 6/09, OSNP 2010/3–4/46).
Na takim samym stanowisku stoi ZUS, który w poradniku pt. „Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych” wyjaśnia, że:
(...) Pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne za tę osobę. W konsekwencji (...) pracodawca, a więc podmiot, na rzecz którego wykonywana jest praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest zobowiązany do rozliczania i opłacania należnych składek za wyżej wymienione osoby, tak jak za osoby wykonujące pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z własnym pracodawcą.
Przychód uzyskany z umowy zlecenia realizowanej na rzecz pracodawcy rozlicza firma zatrudniająca zleceniobiorcę w ramach stosunku pracy, a nie jego zleceniodawca. Wynagrodzenie ze zlecenia musi ona zsumować z przychodem ze stosunku pracy i wykazać w jednym imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA, z kodem 01 10 xx. Natomiast zleceniodawca nie zgłasza takiego zleceniobiorcy do żadnych ubezpieczeń.
Przeczytaj w INFORLEX.PL Biznes cały artykuł: Jakie zagrożenia wynikają z uznania przez ZUS umowy zlecenia za wykonywaną na rzecz pracodawcy
W artykule m.in.:
Jak dokonać korekty rozliczeń
Jakie działania zabezpieczające może podjąć pracodawca