Co do zasady, zgodnie z art. 129 par. 1 k.p., czas pracy nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i przeciętnie czterdziestu godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. W pewnym uproszczeniu oznacza to, że pracodawca może ułożyć rozkład czasu pracy obejmujący pięć dni w tygodniu. Co do zasady niedziele (a także dni, w które przypadają święta państwowe – dni ustawowo wolne od pracy) zawsze muszą być dniami wolnymi z wyjątkiem przypadków przewidzianych w przepisach k.p. Natomiast wolne soboty wynikają z zasady pięciodniowego tygodnia pracy. Inaczej mówiąc, zwyczajowo pracodawcy na ogół planują pięć dni od poniedziałku do piątku jako dni pracy, w niedziele muszą zapewnić dni wolne, a więc pozostały (szósty) dzień, czyli na ogół sobota, również musi być wolny. Jednakże nie ma przeszkód aby ustalić inny niż sobota dzień jako dzień rozkładowo wolny, wynikający z zasady pięciodniowego tygodnia pracy.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Co więcej, istnieje możliwość zlecania pracy w tym szóstym dniu (np. w soboty), który zgodnie z rozkładem pracy jest dniem wolnym, w okolicznościach, w których można zlecać pracę w godzinach nadliczbowych. Dyskusja tocząca się obecnie dotyczy formy, w jakiej taka praca może być zrekompensowana. W aktualnym stanie prawnym, w zamian za pracę w soboty (lub inny „szósty” dzień rozkładowo wolny) należy udzielić pracownikowi po uzgodnieniu z nim, innego dnia wolnego. Jest to jedyna przewidziana w k.p. forma rekompensaty za pracę w ten dzień. Oddać należy cały dzień wolny, bez względu na liczbę przepracowanych godzin i taka rekompensata powinna przypadać do końca danego okresu rozliczeniowego. Jeśli pracodawca postąpi inaczej, to co do zasady narusza przepisy o czasie pracy, narażając się na karę grzywny na podstawie art. 281 pkt 5 k.p. (tj. od 1.000 do 30.000 pln).
Obecne rozwiązanie uważam za niepraktyczne. W pewnych okolicznościach pracodawcy mogą nie mieć możliwości oddania dania wolnego w tym samym okresie rozliczeniowym. Będzie to miało miejsce np. wtedy gdy praca w „szóstym” dniu nastąpi pod koniec okresu rozliczeniowego i ze względów obiektywnych nie będzie szansy udzielenia całego dnia wolnego pracownikowi (np. pracownik zachoruje i pozostanie niezdolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego).
Czy za pracę w nadgodzinach przysługuje dodatkowe wynagrodzenie lub czas wolny?
Nieudzielenie dnia wolnego oznaczać będzie również na ogół przekroczenie tygodniowej normy czasu pracy i konieczność wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia z dodatkiem 100% za pracę w godzinach nadliczbowych, za każdą godzinę pracy w „szóstym” dniu. W praktyce wielu pracodawców stosuje właśnie tę formę rekompensaty, mimo że nie jest ona wprost przewidziana w obecnie obowiązujących przepisach.
Warto porównać omawiane rozwiązanie ustawowe z zasadami rekompensowania pracy w niedziele i święta. Zgodnie z przepisami, za pracę w niedzielę należy oddać dzień wolny w ciągu sześciu dni kalendarzowych poprzedzających albo następujących po takiej niedzieli, a jeśli jest to niemożliwe, to do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli i to okaże się niemożliwe, to pracownik ma prawo do dodatku do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy. W przypadku pracy w święta – zasadą jest oddanie dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego, a jeśli to nie będzie możliwe - wypłata dodatku w wysokości 100% za każdą przepracowaną w święto godzinę.
Moim zdaniem, zastosowanie do rekompensaty pracy w „szóstym” dniu zasad analogicznych jak w przypadku rekompensat za pracę w niedziele albo w święta, byłoby rozwiązaniem korzystnym, ponieważ wyeliminowałoby obecnie obowiązujące, zbyt sztywne rozwiązanie ustawowe. W sytuacjach obiektywnej niemożliwości oddania dnia wolnego powoduje ono, niejako automatycznie, naruszenie przepisów k.p. przez pracodawców.
Obniżenie stawek za nadgodziny - recepta na bezrobocie?
Autor: Adam Nierzwicki