Nie mniej jednak pomiędzy umową o pracę, a umową o świadczenie usług w ramach samozatrudnienia istnieją zasadnicze różnice. W sytuacji, gdy pewne zasady przy zawieraniu umów o świadczenie usług nie będą przestrzegane, taka umowa może zostać zakwestionowana i uznana za umowę o pracę ze wszystkimi dla tego typu umów konsekwencjami.
Umowa o pracę
Należy bowiem zauważyć, iż zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, za „stosunek pracy” jest uważany taki stosunek, który określa więź prawną łączącą pracodawcę i pracownika charakteryzujący się:
- Zobowiązaniem pracownika do wykonania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy
- Wykonywaniem pracy pod kierownictwem pracodawcy
- Wykonywaniem pracy w miejscu i czasie wyznaczonym pracodawcy
- Zobowiązaniem pracodawcy do wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
W tym miejscu należy podkreślić, że o ile z treści zawartej przez strony przykładowej umowy o świadczenie usług pomiędzy pracodawcą, a samozatrudnionym, wynikać będą wskazane powyżej warunki, umowa taka zostanie uznana za umowę o pracę, a nie umowę cywilnoprawną pomiędzy niezależnymi podmiotami. Kodeks pracy generalnie zabrania także zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi przy zachowaniu powyżej wskazanych warunków wykonywania pracy.
Zasadniczą zatem różnicą, jaką zawiera poprawnie skonstruowana umowa o świadczenie usług w ramach samozatrudnienia z umową o pracę jest warunek dotyczący pracy pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez pracodawcę wyznaczonym. W sytuacji, gdy takiego zastrzeżenia nie zawiera umowa o świadczenie usług, istnieją już przesłanki by twierdzić, że umowa ta nie może być uważana za umowę o pracę.
Gwarancje de minimis dla przedsiębiorców
Umowa o świadczenie usług w ramach samozatrudnienia
Jak już zostało powyżej wskazane, jedną z istotnych przesłanek różnicujących umowę o świadczenie usług w ramach samozatrudnienia z umową o pracę jest kwestia braku podporządkowania zleceniodawcy. Nie mniej jednak, istotną rolę pełnią także inne postanowienia umowne, które są obce stosunkowi pracy.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na zasady ponoszenia odpowiedzialności za świadczone usługi. Mianowicie, w stosunku pracy, to na pracodawcy generalnie spoczywa ryzyko związane z odpowiedzialnością za pracę pracownika. W ramach umowy o świadczenie usług, strony umowy są od siebie niezależne i odpowiedzialne za wynikające z umowy zobowiązania.
Umowa o świadczenie usług przez samozatrudnionego powinna zakładać prawną równość stron. Istotnym jest zatem określenie zakresu swobody co do miejsca i czasu wykonywania usługi przez Samozatrudnionego. Powinna zostać zachowana także autonomia samozatrudnionego co do sposobu w jakim wykonuje on zobowiązania z zawartego kontraktu. W umowie o świadczenie usług nie może być także zawarte bezpośrednie odniesienie do urlopu. Jest to bowiem instytucja typowa dla stosunku pracy i jako taka nie ma uzasadnienia pomiędzy dwoma niezależnymi, równymi prawnie podmiotami.
Samozatrudnienie - czy to mi się opłaca?
Konsekwencje konfliktu
W sytuacji gdy, umowa o świadczenie usług przez samozatrudnionego zawiera tożsame postanowienia co umowa o pracę, istnieje duże ryzyko jej zakwestionowania przez odpowiednie organy kontroli, m.in. Państwową Inspekcję Pracy (PIP), organy podatkowe, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Skutkiem ustalenia, że usługa świadczona przez Samozatrudnionego jest w zasadzie pracą, o której mowa w przepisach Kodeksu Pracy może być m.in. nałożenie na pracodawcę grzywny. Ponadto, mając na uwadze, że stosunek pracy, jak i umowa o świadczenie usług podlegają różnym zasadom rozliczania podatków dochodowych, składek na ubezpieczenie społeczne, czy podatku VAT (w umowie o pracę nie występuje), odpowiednie organy kontrolujące mogą w decyzjach wydanych na skutek kontroli ustalić właściwą wysokość zobowiązań publicznoprawnych i obarczyć nimi strony umowy.
W konsekwencji zawierając umowę o świadczenie usług w ramach samozatrudnienia należy ze szczególną ostrożnością zwrócić uwagę na zapisy umowne charakterystyczne dla stosunku pracy. Co więcej, tak sporządzona umowa powinna ponadto zostać właściwie wykonywana, zgodnie z zobowiązaniami i warunkami z niej wynikającymi. Negatywne konsekwencje jej zakwestionowania mogą być bardzo uciążliwe w skutkach.
Kiedy można wnieść sprzeciw od kontroli w firmie?
Damian Lewandowski - specjalista ds. księgowych i kadrowych. Księgowy w BUK Tercet.
Rafał Lewandowski - aplikant adwokacki, certyfikowany księgowy Ministerstwa Finansów.
Współautorzy bloga o prawie podatkowym - Samozatrudnienie