Zmiany formy prawnej nie są łatwymi procesami. Wiążą się z nimi dość złożone formalności i rozliczenia podatkowe, w tym dotyczące VAT.
1. Zmiana formy prawnej w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej
Jeśli działalność gospodarcza prowadzona przez osobę fizyczną osiągnie znaczne rozmiary, przedsiębiorca może podjąć decyzję o zmianie formy prawnej, skutkującej dalszym prowadzeniem działalności w formie spółki prawa handlowego. Osoba fizyczna, podejmując decyzję o zmianie formy prawnej prowadzonej działalności, rozważa zwykle następujące możliwości:
- sprzedaż majątku zgromadzonego w jednoosobowej działalności na rzecz spółki osobowej lub kapitałowej,
- wniesienie jednoosobowej działalności gospodarczej aportem do spółki osobowej lub kapitałowej,
- przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w jednoosobową spółkę kapitałową.
1.1. Sprzedaż majątku jednoosobowego przedsiębiorcy na rzecz spółki prawa handlowego
W ramach dokonywanej zmiany formy prawnej działalności można podjąć decyzję o sprzedaży przedsiębiorstwa prowadzonego dotychczas przez osobę fizyczną na rzecz istniejącej (zarejestrowanej) spółki prawa handlowego.
Sprzedaż firmy jako przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części pozostaje poza zakresem VAT. Zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nie stosuje się przepisów tej ustawy. Aby transakcja sprzedaży nie była objęta VAT, firma prowadzona dotychczas przez osobę fizyczną musi spełniać kryteria uznania jej za przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa cywilnego. W przeciwnym razie transakcja może zostać uznana za podlegającą opodatkowaniu VAT.
Jeżeli zatem transakcja spełnia warunki do uznania za zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, to nie podlega opodatkowaniu bez względu na formę tego zbycia. Na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o VAT z zakresu opodatkowania będą wyłączone sprzedaż, aport oraz darowizna przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części).
Zobacz: Prawo dla firm
Potwierdzenie stanowiska, w myśl którego sprzedaż firmy uznanej w rozumieniu prawa cywilnego za przedsiębiorstwo osoby fizycznej pozostaje poza zakresem VAT, można odnaleźć m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 23 października 2017 r. (sygn. 0114-KDIP4.4012.516.2017.1.BS), który uznał, że:
(...) przedmiotem planowanej transakcji będzie zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, stanowiący przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego.
Zatem zgodzić należy się z Wnioskodawcą, że planowana transakcja zbycia przedsiębiorstwa jest wyłączona z opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy.
W kontekście uznania transakcji za zbycie przedsiębiorstwa istotne jest również kontynuowanie przez nabywcę działalności przedsiębiorstwa w takim samym zakresie jak przed jego zbyciem. Jeżeli po nabyciu przedsiębiorstwa nabywca nie ma zamiaru jego prowadzenia (działania nabywcy polegają np. na natychmiastowej likwidacji działalności lub wysprzedawaniu nabytych składników majątku), to dokonana uprzednio transakcja zbycia/nabycia przedsiębiorstwa nie może być uznana za transakcję, o której mowa w art. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Ten sam skutek wystąpi wtedy, gdy całe przedsiębiorstwo zostanie przekazane np. dwóm osobom. W takim przypadku otrzymanie ułamkowych części przedsiębiorstwa wyklucza jego prowadzenie przez nabywców w takim samym zakresie jak przed zbyciem (zob. wyrok NSA z 4 marca 2015 r., sygn. akt I FSK 113/14, wyrok NSA z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt II FSK 3146/13, wyrok WSA w Lublinie z 9 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Lu 695/17).
W związku z tym, że transakcja sprzedaży przedsiębiorstwa nie podlega VAT, nie może zostać udokumentowana fakturą. W przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa dowodem transakcji zasadniczo jest umowa w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 751 § 1 ustawy Kodeks cywilny). Jeżeli natomiast w skład zbywanego przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, sprzedaż powinna nastąpić w formie aktu notarialnego (art. 158 ustawy Kodeks cywilny).
Przeczytaj w INFORLEX.PL Biznes cały artykuł: Zmiana formy działalności - skutki w VAT
W artykule omówiono również zmianę formy prawnej przez spółkę cywilną (przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową) oraz przekształcenie osobowej spółki handlowej w spółkę kapitałową.