Kontrowersyjne przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych określające „inne nieodpłatne świadczenia” stanowiące przychody ze stosunku pracy pracownika nie zostaną uchylone. 8 lipca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Prezydenta Konfederacji Lewiatan dotyczący opodatkowania świadczeń, które mogą być nawet otrzymywane przez pracowników w ramach wiążącego ich stosunku pracy z pracodawcą.
Trybunał orzekł (wyr. K 7/13) zgodność z konstytucją wybranych przepisów ustawy o PIT, a dokładniej art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 11 ust. 1 i 2-2b. Zgodnie z art. 12 ust. 1 źródło przychodu będą stanowić świadczenia wynikające ze stosunku pracy, stosunku służbowego, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy. Będą to wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne na rzecz pracowników, w tym np. wynagrodzenia czy ekwiwalenty pieniężne z tytułu niewykorzystanego urlopu, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Wskazane regulacje stały się podstawą wydanie wielu, często odmiennych rozstrzygnięć sądów administracyjnych, co może prowadzić do wniosku, że przepisy są niedookreślone i mogą być błędnie interpretowane.
Chcesz otrzymywać więcej aktualnych informacji? Zapisz się na nasz Newsletter!
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Świadczenia ponoszone na rzecz pracownika
Pracodawcy coraz częściej oferują pracownikom szeroki wachlarz świadczeń, które mogą z jednej strony stanowić gratyfikację w związku z wykonywaną pracą będącą elementem wynagrodzenia za pracę, a drugiej nieodpłatne świadczenie, które nie zobowiązuje pracownika do przyszłych świadczeń na rzecz pracodawcy. Zgodnie z przepisami ustawy o PIT wszystkie te świadczenia będą stanowić przychód po stronie pracownika i będą opodatkowane. Niektóre jednak świadczenia podlegają zwolnieniu z podatku i zostały wymienione w art. 21 ustawy o p.d.o.f. Zwolnienie z podatku nie będzie jednak obejmowało firmowych imprez integracyjnych.
Opodatkowane świadczenia według Trybunału
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że kryterium wyodrębnienia świadczeń objętych podatkiem będzie obiektywna ocena, czy dane świadczenie leżało w interesie pracownika, tzn. czy stanowiło realne przysporzenie majątkowe pracownika, którego efekty można odnaleźć w jego majątku. Oznacza to, że aby świadczenie podlegało opodatkowaniu musi skutkować pojawieniem się po stronie pracownika dochodu, który doprowadzi do powiększenia się aktywów bądź zaoszczędzi wydatki, jakie poniósłby pracownik w związku ze spełnieniem świadczenia. Wobec tego Trybunał uznał, iż nie jest konieczne wystąpienie realnego dochodu po stronie pracownika, ale również również zaoszczędzenie wydatków.
„Trybunał podkreślił, że „inne nieodpłatne świadczenia” na rzecz pracownika mogą być uznane za jego dochód w rozumieniu u.p.d.o.f. tylko pod warunkiem, że rzeczywiście spowodowały zaoszczędzenie przez niego wydatków.”
Należy zatem rozważyć czy pracownik przystąpił do świadczenia dobrowolnie. Jeżeli jednak nieodpłatne świadczenie zostało przez pracownika przyjęte na podstawie istniejącego stosunku pracy i wynikających z tego tytułu obowiązków – wówczas po stronie pracownika nie pojawi się korzyść (zaoszczędzenie wydatków) i nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Koszty uzyskania przychodu pracownika i zleceniobiorcy
Istotne cechy „innych nieodpłatnych świadczeń”
Trybunał wskazał, że objęcie podatkiem dochodowym świadczeń w naturze oraz świadczeń nieodpłatnych dla pracownika może być traktowane jako przychód jedynie wtedy, gdy będą one „otrzymane”. W odniesieniu do świadczeń pieniężnych wystarczy, aby określona suma była do dyspozycji pracownika i wykazana np. na liście płac. W zakresie nieodpłatnych świadczeń chodzi o pojawienie się realnego elementu, w postaci otrzymania korzyści. Wówczas świadczenie będzie podlegało opodatkowaniu.
W związku z przeprowadzoną analizą, Trybunał wskazał istotne cechy „innych nieodpłatnych świadczeń”, które będą stanowiły przychód w rozumieniu ustawy o PIT, czyli:
- dobrowolne skorzystanie ze świadczeń przez pracownika, czyli spełnienie ich za jego zgodą,
- spełnienie świadczeń w interesie pracownika, a nie pracodawcy, które w rezultacie doprowadziły do powiększenia się aktywów pracownika poprzez uniknięcie wydatków,
- korzyść pracownika jest wymierna i przypisana indywidualnie,
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 12 ust. 1 w związku z art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 3 w związku z art. 11 ust. 2-2b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: u.p.d.o.f.) rozumiane w ten sposób, że „inne nieodpłatne świadczenie” oznacza wyłącznie przysporzenie majątkowe o indywidualnie określonej wartości, otrzymane przez pracownika, są zgodne z art. 2 w związku z art. 217 konstytucji.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak – Szafnicka.