Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) osoby, które wybrały samozatrudnienie, mogą rozliczać się ze swych przychodów według stawki liniowej 19% albo na zasadach ogólnych.
Artykuł 9a ust. 1 ustawy o PIT stanowi, iż dochody osiągnięte z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowane są na zasadach ogólnych, chyba że podatnicy złożą właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowaniu form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Podatnicy mają również możliwość wybrania sposobu opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 30c ustawy o PIT, czyli podatkiem liniowym. Wtedy jednakże zobowiązani są do złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego do dnia 20 stycznia roku podatkowego pisemnego oświadczenia o wyborze właśnie takiego sposobu opodatkowania.
Dokonany wybór dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik do dnia 30 listopada roku poprzedzającego rok podatkowy zawiadomi (w formie pisemnej) właściwego naczelnika urzędu skarbowego o swojej rezygnacji z tego sposobu opodatkowania.
Zobacz: Czy gaz wytworzony przez biogazownie podlega opodatkowaniu akcyzą?
Jednakże wybór podatku liniowego podlega ograniczeniu z art. 9a ust. 3 ustawy o PIT. Podatnik traci prawo do rozliczenia się podatkiem liniowym jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy odpowiadające czynnościom, które podatnik wykonywał lun wykonuje w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.
Wtedy musi on wpłacić zaliczki od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczone przy zastosowaniu skali podatkowej wraz z odsetkami.
W ustawie jest zresztą wyraźnie wskazane, kiedy wykonywanie danych czynności nie może być uznane za działalność gospodarczą, gdyż w istocie stanowi „ukrytą” umowę o pracę. Muszą być tu spełnione łącznie trzy warunki:
a) odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat czynności oraz ich wykonywanie ponosi zlecający wykonanie tych czynności,
b) czynności są wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego,
c) wykonujący czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Jeżeli podatnik decyduje się na samozatrudnienie ze względu na 19% podatek liniowy, to trzeba mieć na uwadze to, iż nie zawsze ten sposób rozliczeń jest opłacalny. Jest to uzależnione przede wszystkim od następujących okoliczności:
- poziomu dochodów podatnika,
- możliwości skorzystania z ulg podatkowych.
Przy podatku liniowym nie można skorzystać z pewnych ulg, np.:
- mieszkaniowych, przysługujących w ramach praw nabytych,
- na rehabilitację osób niepełnosprawnych,
- z tytułu darowizn,
- związanej z wychowywaniem dzieci.
Zobacz: Jak rozliczyć zakup materiałów, które uległy zniszczeniu (PKPiR)?
Problem ten nie powstaje jednak w przypadku, gdy podatnik uzyskuje również dochody z innego źródła (np. z umowy o pracę). Może wtedy skorzystać z ulg w związku z opłacaniem podatku od tych dochodów. Rozliczanie się podatkiem liniowym wyklucza także możliwość odliczenia kwoty wolnej od podatku oraz wspólne rozliczenie z małżonkiem, czy samotnie wychowywanym dzieckiem.
Przy wyborze samozatrudnienia istotna jest sprawa opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Gdy prowadzi się działalność gospodarczą, ich wysokość nie jest uzależniona od poziomu dochodu – można więc odprowadzać najniższe wymagane prawem składki. Oczywiście takie działania będą miały wpływ na obniżenie wysokości przyszłej emerytury z I i II filaru.
Samozatrudnieni mogą również pomniejszyć dochód o składki na ubezpieczenia społeczne zarówno własne, jak i osoby współpracującej, oraz o składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Ważne jest również to, iż osoba świadcząca usługi w ramach samozatrudnienia może pomniejszyć swój dochód o pewne koszty, a w szczególności o:
a) zakup wyposażenia własnej firmy (np. komputer, materiały biurowe),
b) opłaty związane z utrzymaniem siedziby (np. czynsz, prąd),
c) wynagrodzenia pracowników,
d) wydatki na eksploatację samochodu wykorzystywanego na potrzeby działalności,
e) wydatki związane z bieżącym funkcjonowaniem firmy (np. faktury za telefon komórkowy),
f) amortyzację majątku (siedziby, samochodu).
Wybór podatku liniowego dotyczy wszystkich form prowadzenia działalności gospodarczej objętych regulacją ustawy o podatku od osób fizycznych. Przyjmując więc, iż podatnik zdecyduje się na rozliczenie według podatku liniowego, dotyczyć to będzie również przychodów osiąganych przez niego w ramach spółki cywilnej.
Zobacz: Czy firma może wystawić fakturę przed wykonaniem usługi?
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 26 lipca 1996 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.),
- interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 9 lutego 2009 r. (nr: IPPB1/415-1299/08-2/ES).
Monika Kępczyńska
Prawnik, aplikantka radcowska Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie