Nowy system
Założeniem nowelizacji ustawy akcyzowej jest objęcie systemem opodatkowania węgla i koksu pod warunkiem wykorzystania do celów opałowych. Należy uznać, iż ten cel zostanie zrealizowany. Odbędzie się to dzięki objęciu opodatkowaniem wyrobów węglowych o kodach 2701, 2702 i 2704, wyłącznie wtedy, gdy będą przeznaczone do celów opałowych. Jednakże obrót węglem oraz koksem przeznaczonym do celów grzewczych – od momentu jego wydobycia lub wyprodukowania, aż do momentu zużycia – nie będzie objęty systemem zawieszeń poboru akcyzy. Nie będzie tym samym odbywał się z wykorzystaniem składów podatkowych, czy zarejestrowanych odbiorców; nie będą stosowane dokumenty e-AD oraz brak będzie obowiązku składania zabezpieczeń. W zamian za to wyroby węglowe zostaną objęte systemem zwolnień oraz ściśle z nim związanymi obowiązkami administracyjnymi.
Jednocześnie wyroby węglowe – w myśl tych założeń – winny być opodatkowane na ostatnim etapie obrotu. Można to porównać do sposobu opodatkowania energii elektrycznej. Jest ona obciążona podatkiem dopiero na etapie przekazania lub zużycia przez nabywcę końcowego. Również węgiel i koks zostaną efektywnie opodatkowane w momencie przekazania ostatecznemu nabywcy. Chyba że ten będzie korzystał ze zwolnień szczegółowo wymienionych w nowym art. 31a ust. 2 ustawy o podatku akcyzowym. Zaś miejscem opodatkowania będzie miejsce zużycia wyrobów przez ostatecznego nabywcę – czyli terytorium inne niż Polska, jeśli dojdzie do eksportu lub dostawy wewnątrzwspólnotowej.
Najistotniejsze są zwolnienia
Prawie w całości implementowane z dyrektywy szerokie spektrum zwolnień jest obwarowane określonymi warunkami. Ich terminowe wypełnienie gwarantuje zastosowanie określonego zwolnienia. Brak realizacji warunków, a nawet opóźnienie w tym zakresie na trwałe pozbawią podatnika prawa do zwolnienia – bez względu na to czy jest pośrednikiem, czy też ostatecznym nabywcą.
Podatnik obracający wyrobem węglowym (kopalnia, pośrednik) – zwany przez ustawę „pośredniczącym podmiotem węglowym” – skorzysta ze zwolnienia tylko wtedy, gdy uprzednio dokona rejestracji tej działalności (sprzedaży, dostawy i nabycia wewnątrzwspólnotowego, eksportu i importu dokonywanych jako pośredniczący podmiot węglowy), uzyska stosowne potwierdzenie oraz dołączy do przemieszczanych wyrobów węglowych dokument dostawy.
Natomiast ostateczny nabywca zwolni swój zakup, jeśli przeznaczy go na cele wymienione w art. 31a ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym (w procesie produkcji energii elektrycznej, produkcji wyrobów energetycznych, do przewozu towarów i pasażerów koleją, do łącznego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, w procesach mineralogicznych, elektrolitycznych i metalurgicznych oraz do redukcji chemicznej, przez zakłady energochłonne do celów opałowych, przez podmioty gospodarcze, w których wprowadzone zostały w życie systemy prowadzące do osiągania celów dotyczących ochrony środowiska lub do podwyższenia efektywności energetycznej w pracach rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb, oraz w leśnictwie) oraz zaprowadzi w/w ewidencję wyrobów zużywanych do celów zwolnionych.
Polecamy: Jak rozlicza się antykwariat?
Cele opałowe
Jednakże konstrukcja nowych przepisów może być problematyczna dla zainteresowanych podmiotów – w szczególności tych, którzy dokonują obrotu węglem (kopalnie, pośrednicy, czyli tzw. pośredniczące podmioty węglowe). Może nie być dla nich jasne, czy ich działalność jest poza podatkiem, czy też jest opodatkowana, lecz zwolniona. Choć rachunek korzyści w obydwu przypadkach jest podobny, w drugiej sytuacji na podatnika zostają nałożone określone obowiązki administracyjne. Zaś ich niewypełnienie może wiązać się z przykrymi konsekwencjami – w szczególności koniecznością zapłaty podatku według przepisanej stawki, miast zwolnienia danej transakcji lub zużycia.
Ustawa obejmuje zakresem opodatkowania tzw. wyroby węglowe. Odwołuje się przy tym do załącznika nr 1 ustawy o podatku akcyzowym. Tam natomiast wymienione zostały: węgiel kamienny, węgiel brunatny i koks. Przy czym dodatkowo zastrzeżono, iż stanowią one przedmiot opodatkowania jeśli są przeznaczone do celów opałowych. Zatem cecha o charakterze wyjątkowo nieskonkretyzowanym decyduje o najważniejszym przymiocie podatku – przedmiocie opodatkowania. Więc również o tym kto i kiedy jest podatnikiem.
Na pewnych etapach obrotu nie sposób jednak ustalić przeznaczenia danych wyrobów nadanego ostatecznie przez podmiot je zużywający. Węgiel i koks potencjalnie mogą być wykorzystane jako paliwo lub jako surowiec chemiczny. Mimo szerokiego znaczenia pojęcia celów opałowych w drugim przypadku nie można mówić o istnieniu przedmiotu opodatkowania. Kopalnia, importer lub pośrednik, jeśli nie sprzedają bezpośrednio zużywającemu, zazwyczaj nie wiedzą, czy węgiel lub koks zostanie użyty jako paliwo (do celów grzewczych), czy jako substrat. W konsekwencji nie wiedzą czy są podatnikami, czy nie oraz czy powinni stosować wymogi formalne właściwe dla podmiotu zwolnionego. Na tym etapie rodzi się ryzyko podatkowe, które winno być jak najszybciej wyeliminowane.
W mojej ocenie przedmiotem opodatkowania powinien być już od momentu wydobycia każdy wyrób węglowy niezależnie od swego przeznaczenia. Zarówno kopalnia, jak również każdy pośrednik na etapie poprzedzającym dostawę na rzecz ostatecznego odbiorcy powinien wyrób opodatkować oraz mieć prawo do zastosowania zwolnienia po wypełnieniu wyłącznie warunków formalnych (rejestracja sprzedaży wyrobów węglowych, wystawienie dokumentu dostawy oraz identyfikacja statusu nabywcy). Natomiast ostatnia dostawa powinna podlegać opodatkowaniu (ewentualnie zwolnieniu) pod dodatkowym warunkiem zadeklarowania przeznaczenia do celów opałowych (np.: jeśli nabywca zadeklaruje, iż jest ostatecznym odbiorcą oraz produkuje energię elektryczną z wykorzystaniem w/w wyrobów). W przeciwnym razie (np. deklaracja przeznaczenia węgla jako surowca chemicznego) ostatnia dostawa powinna pozostać nieopodatkowana. W tym celu możliwe byłoby również zastosowanie stawki 0%.
Polecamy: VAT dla przedsiębiorcy - krok po kroku