Zagadnienie zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi jedno z najbardziej istotnych zagadnień z zakresu funkcjonowania spółek kapitałowych. Jednakże nie ulega również wątpliwości, że jest ona także niezwykle problematyczna w związku z czym postanowienia Kodeksu spółek handlowych dotyczące tej materii nastręczają wielu kłopotów. Nie tylko osobom zasiadającym we władzach spółek, ale również przedstawicielom polskiej doktryny prawa spółek i judykatury.
Przez wiele lat niezwykle spornym była w szczególności kwestia możliwości zaskarżania uchwał przez byłych członków zarządu spółki, co związane było przede wszystkim z redakcją przepisu 250 k.s.h., który stanowi, że prawo do wniesienia stosownego powództwa przysługuje:
1. zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom,
2. wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,
3. wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników,
4. wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad,
5. w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.
Zobacz: Kiedy sanepid może kontrolować przedsiębiorcę?
Powyższe wyliczenie ma charakter zupełny i nie obejmuje byłych członków zarządu. W praktyce pojawił się w szczególności problem, czy w świetle wskazanej regulacji są oni uprawnieni do zaskarżenia:
1. uchwał, które zostały podjęte jeszcze w momencie pełnienia przez nich funkcji członka zarządu;
2. uchwał, na mocy których zostali oni odwołani z zajmowanego stanowiska;
3. uchwał w przedmiocie udzielenia im absolutorium, a które zostały podjęte po zaprzestaniu pełnienia przez nich funkcji.
W świetle najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego wydaje się, że spory w powyższym zakresie zostały w dużym stopniu zakończone, a przynajmniej na płaszczyźnie praktyki obrotu gospodarczego. Należy tu wskazać przede wszystkim na uchwałę Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 1 marca 2007 r. (III CZP 94/06), w której w sposób zasadniczy wyrażono pogląd, że osobie odwołanej ze składu organu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie przysługuje legitymacja do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą.
Sąd Najwyższy wskazał, że ustawodawca przyznaje prawo do wytoczenia powództwa jedynie podmiotom wymienionym w przepisie art. 250 k.s.h. a rozszerzanie tego katalogu ze względu na przedmiot danej uchwały nie znajduje uzasadnienia w przepisach.
Tym samym we wszystkich wyżej wskazanych przypadkach wniesienie powództwa przez byłego członka zarządu jest niemożliwe. Warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 61 i 62 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, powyższa uchwała ma ona moc zasady prawnej, co oznacza, że jest ona wiążąca dla Sądu Najwyższego, a tym samym w praktyce będzie miała również decydujący wpływ na orzecznictwo pozostałych sądów.
Powyższe stanowisko spotkało się z krytyką m.in. niektórych środowisk prawniczych i stało się powodem wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie zgodności z Konstytucją przepisów Kodeksu spółek handlowych ograniczających katalog podmiotów uprawnionych do wniesienia powództwa zaskarżającego uchwałę o nieudzieleniu absolutorium członkowi zarządu, który w momencie jej podejmowania nie pełni już swoich funkcji.
Wprawdzie powyższe postępowanie dotyczyło przepisów traktujących o spółce akcyjnej, jednakże ze względu na charakterystykę stosownych regulacji prawnych w tej materii jego rezultat znajdzie również zastosowanie na gruncie przepisów o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
W wyroku z dnia 2 czerwca 2009 r. (SK 31/8) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis art. 422 § 2 pkt 1 w związku z art. 422 § 1 k.s.h. (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest to odpowiednio przepis art. 250 pkt.1 w związku z art. 249 § 1 k.s.h.) w zakresie pozbawiającym odwołanego członka zarządu spółki legitymacji do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia o nieudzieleniu mu absolutorium z wykonania przez niego obowiązków, jest zgodny z art. 32, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 47 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny wskazał w szczególności, że uchwała o nieudzielaniu absolutorium nie pozbawia byłego członka zarządu ochrony sądowej w ogólności. Były członek zarządu w razie wystąpienia przez spółkę z ewentualnym powództwem na podstawie zarzutów opartych o uchwałę odmawiającą absolutorium może: podnieść zarzut sprzeczności takiej uchwały z ustawą, co pozwoli sądowi ocenić czy została podjęta zgodnie z prawem.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził również, że analizowane przepisy nie wyłączają drogi sądowej w sprawach o naruszenie czci i dobrego imienia, lecz prowadzą jedynie do zamknięcia jednej z możliwości występowania do sądu z żądaniem ochrony prawnej, dotyczącej innej kwestii.
Wskazano również, że wprawdzie że ochrona przy pomocy art. 23 i 24 k.c. nie może doprowadzić do wyeliminowania uchwały o nieudzieleniu absolutorium z obrotu prawnego, to jednak należy uwzględnić specyfikę skutków uchylenia uchwały o nieudzieleniu absolutorium. Samo bowiem uchylenie uchwały może stanowić usunięcie "źródła" naruszenia, ale nie eliminuje jego skutków.
Zobacz: Zmiana sposobu użytkowania lokalu
Wydaje się, że w świetle powyższego należy przyjąć pogląd o generalnym braku możliwości zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez byłych członków zarządu, na co wskazują nie tylko ww. uchwała Sądu Najwyższego, ale również wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Wprawdzie odnosi się on jedynie do przypadku uchwały o udzieleniu absolutorium, jednakże zasięgiem swojego oddziaływania pośrednio obejmuje również pozostałe sporne przypadki.
Marek Pasiński – Radca Prawny
Marek Kaczyński – Prawnik
Kancelaria Radcy Prawnego w Krakowie www.pasinski.pl