Czym jest korupcja gospodarcza?
Najprostszą odpowiedzią na to pytanie stanowi stwierdzenie, że korupcją gospodarczą są wszelkie akty przekupstwa i sprzedajności, które zmierzają do wywierania wpływu na przebieg i realizację różnych działalności gospodarczych. Istnieje niezliczona ilość form przekupstwa, niektóre z nich jednoznacznie można zakwalifikować jako łapówki, inne zaś bardzo trudno wychwycić. Niekiedy granica pomiędzy omijaniem prawa a legalnymi staraniami o nienaruszenie przepisów jest bardzo płynna.
Głównym narzędziem przekupywania są pieniądze, ale nie tylko – spotykamy się też z innymi formami świadczeń na korzyść. Bardzo popularne są np. ułatwianie pozyskiwania kontraktów publicznych, funduszy, kupowanie udziałów spółek i firm na bardzo korzystnych warunkach. Do często spotykanych działań należy też budowanie apartamentów czy domów w niskiej cenie, umarzanie długów, propozycje członkostwa w radach albo zarządach, kupowanie samochodów, drogich prezentów, fundowanie wycieczek zagranicznych dla rodziny, faworyzowanie jednego z uczestników obrotu gospodarczego, itp.
Motywem przewodnim wszystkich powyższych działań jest osiągnięcie korzyści w zamian za pewne określone działania, np. ujawnienie tajemnic gospodarczych, ułatwienie dotarcia do określonych funduszy czy pozyskania intratnego kontraktu.
Chcąc dokładnie zapoznać się z definicją korupcji jako takiej, warto sięgnąć po art.1 ust.3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. z 2006r. Nr 104, poz. 708). Tutaj możemy dowiedzieć się, czym jest korupcja. Jest to bardzo pojemny termin, obejmujący obiecywanie, proponowanie, wręczanie, żądanie, przyjmowanie przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakiejkolwiek nienależnej korzyści majątkowej, osobistej lub innej, dla niej samej lub jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowanie propozycji lub obietnicy takich korzyści w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu funkcji publicznej lub w toku działalności gospodarczej.
Polecamy: Jak przedsiębiorca może bronić się przed zarzutem przedawnienia?
Różne aspekty przestępstwa sprzedajności
Kodeks karny reguluje powyższe zagadnienie w rozdziale XXXVI, ściślej mówiąc w art. 296a (Dz. U. 1997 nr 88, poz. 553). Możemy się z niego dowiedzieć, że ten, kto pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub mając, z racji zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji, istotny wpływ na podejmowanie decyzji związanych z działalnością takiej jednostki, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za zachowanie mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo za czyn nieuczciwej konkurencji lub za niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi, świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Biorąc pod uwagę brzmienie powyższego artykułu łatwo możemy sobie uświadomić, że korzyść nie musi być udzielona bezpośrednio osobie m.in. pełniącej funkcję kierowniczą w jednostce wykonującej działalność gospodarczą. Może być wręczona np. żonie osoby będącej prezesem zarządu spółki handlowej – kupowanie futra, pobyt a hotelu Spa w zamian za oczekiwanie, że wywrze to wpływ na osobę pełniącą funkcję kierowniczą.
Łapownictwo gospodarcze
Nie tylko przyjmowanie łapówek jest karalne. Wręczanie ich również, o czym traktuje artykuł 296a§2 – tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w §1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej. W zależności więc od wagi przestępstwa sąd może orzec o karze pozbawienia wolności w przedziale od 3 miesięcy do 5 lat.
Sprawcą może być każdy, najczęściej jednak w grę wchodzi osoba reprezentująca podmiot gospodarczy zainteresowany korzyściami, które mogą wynikać z zachowania w związku, z którym została udzielona korzyść lub złożona jej obietnica (np. gdy przekupiona osoba ujawnia tajemnice przedsiębiorstwa).
Charakterystyczną cechą tego przestępstwa jest to, że można je popełnić tylko przez działanie umyślne i w zamiarze bezpośrednim. Mamy tutaj na myśli udzielenie korzyści, albo tylko złożenie takiej propozycji. Co szczególnie ważne – obietnica udzielenia łapówki (czyli obietnica udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej) może być wyrażona w dowolnej formie, a nie jak by się wydawało – tylko słownej.
Polecamy: Jak chronić dobra osobiste przedsiębiorcy w mediach – część 1
Pomocny jest tutaj wyrok Sądu Najwyższego, który w stwierdził, że obietnica nie musi być precyzyjnie określona, a wystarczające jest uzewnętrznienie zamiaru udzielenia takiej korzyści. Ważne, aby z treści obietnicy wynikało bezspornie, że chodzi o zachowanie określone w art. 269a§1 kk. Może być ona wyrażona w sposób bezpośredni przez słowne zaoferowanie lub w sposób rozumiany, np. gestem (Wyrok SN z 5 listopada 1997r, V KKN 105/97 (OSP 1998, nr 3).
Korupcja gospodarcza a jej okoliczności
O tym, czy korzyść stanowi znamię przestępstwa łapownictwa stanowią jednak okoliczności. Od sądu jednak zależy w jaki sposób zinterpretuje, czy ma do czynienia z legalnymi staraniami przedsiębiorców, czy już z przestępstwem. Sąd badając daną sprawę ocenia sytuację faktyczną i wszystkie okoliczności towarzyszące danej sprawie(post. SN z 26.02.1988r., VI KZP 34/87, OSNKW 1988, nr 5 – 6, poz. 40).
Kryterium stanowi stopień szkodliwości popełnionego czynu. Spośród wielu czynników, które są sprawdzane na największą uwagę zasługuje m.in. oszacowanie rozmiaru popełnionej krzywdy albo grożącej przedsiębiorstwu szkody, charakter udzielanej lub przyjmowanej korzyści, pozycja, jaką zajmuje osoba przyjmująca czy też wręczająca łapówkę (rzecz oczywista, że osoby na wyższych stanowiskach odpowiadają w bardziej surowy sposób).
Tym sposobem możemy wyróżnić :
- Wypadek mniejszej wagi – za który grozi kara grzywny, ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do lat 2.
Jeśli więc wystąpią odpowiednie okoliczności udzielenia korzyści majątkowych, albo ich przyjęcia, np. gdy przyniosły niską szkodliwość społeczną, to można spodziewać się, że wpłynie to łagodząco na wyrok sądu.
- Typ kwalifikowany – za wyrządzenie znacznej szkody majątkowej podlega pozbawieniu wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Znamienne jest tutaj pojęcie szkody, czyli wysokości straty wyrządzonej przedsiębiorstwu (bądź też innej jednostce gospodarczej), w której sprawca reprezentował, pełnił ważne funkcje albo po prostu zajmował stanowisko. Przypominamy, że w chwili obecnej znaczna szkoda majątkowa to kwota przekraczająca 152.000zł.
Kiedy nie podlega się karze w przypadku korupcji gospodarczej?
Nie w każdym przypadku zostaniemy ukarani za przyjęcie lub wręczenie łapówki. Kodeks karny wprowadza klauzulę niepodlegania karze, co zasadniczo ma na celu zlikwidowanie solidarności pomiędzy osobą, która udziela i przyjmuje korzyści. Ma również przyczynić się do zwiększania wykrywalności tego typu przestępstwa.
Uwolniony od kary jest sprawca przestępstwa określonego w §2 albo §3 w związku z §2, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział (art. 296a§4 kk).
Wniosek jest prosty – jeśli powiadomimy policję, prokuraturę o zaistniałym fakcie, wówczas nie zostaniemy uznani winnymi korupcji gospodarczej.
Czy korupcja gospodarcza to problem?
Zadając sobie to pytanie warto wiedzieć, że rocznie bajońskie sumy przekazywane są z rąk do rąk w zamian za określone korzyści. Skutki takich działań, niestety, ostatecznie dotyczą nas wszystkich. Korupcja gospodarcza jest główną przeszkodą w rozwoju ekonomicznym naszego kraju, wiąże się to ze zubożeniem oferty handlowej na rynku, cenami, których wzrosty nie są ekonomicznie w żaden sposób uzasadnione, godzi w zasadę wolnej konkurencji, co paraliżuje funkcjonowanie wielu przedsiębiorstw. Osłabienie i w efekcie tego – niszczenie wolnego handlu doprowadza do kryzysów społecznych i ekonomicznych (nie wspominając o kwestiach etycznych, które w tym momencie mają marginalne znaczenie).
Korupcja jest jedną z najpowszechniejszych plag współczesności, bardzo trudną do wyplenienia. Kary za udzielanie, czy branie łapówek są wysokie, ale bardzo wielu przedsiębiorców nadal stosuje takie praktyki, wychodząc z założenia, że w Polsce „nie można inaczej załatwić interesów”. W efekcie sami doprowadzamy do tego, że na skutek ograniczenia wolnej konkurencji ponosimy coraz większe koszty.