Konkurent, zwolniony pracownik lub nawet nierzetelny dziennikarz mogą spowodować, że budowana przez lata reputacja firmy legnie w gruzach z powodu jednej nieprzychylnej wypowiedzi.
Zarzut kreatywnej księgowości, sztucznego podnoszenia wyników finansowych, niejasnych powiązań biznesowych czy wprowadzenia na rynek produktów nie spełniających wymogów bezpieczeństwa zagroził reputacji niejednej firmy. Co zrobić, gdy zarzut ten nie ma pokrycia w rzeczywistości i jest bezprawny?
Polskie prawo daje szereg uprawnień osobom, których dobre imię zostało naruszone na skutek szkodliwej wypowiedzi czy też nierzetelnego materiału prasowego. Z pomocą przychodzą tu zwłaszcza przepisy Kodeksu cywilnego o dobrach osobistych.
W pewnych sytuacjach można też sięgnąć po instytucje uregulowane w prawie karnym, prawie wykroczeń i prawie prasowym.
Ochrona według Kodeksu cywilnego oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego, dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Co istotne, przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych (art. 42 kc).
Przepis ten ma fundamentalne znaczenie zwłaszcza w zakresie ochrony dobrego imienia osoby prawnej – umożliwia on bowiem odpowiednie stosowanie do osób prawnych przepisów o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych.
Dzięki kolejnemu odesłaniu przepisy o ochronie dóbr osobistych można stosować także do handlowych spółek osobowych (jawnych, partnerskich, komandytowych).
Istotnym plusem postępowania o ochronę dóbr osobistych są względnie niewielkie koszty sądowe – opłata od pozwu to zaledwie 600 zł (chyba że domagamy się także zadośćuczynienia lub odszkodowania – w takim wypadku od żądanej kwoty należy dodatkowo wpłacić 5% opłaty sądowej).
Kodeks cywilny przyznaje przedsiębiorcy, którego dobra osobiste zostały naruszone następujące uprawnienia:
1. prawo do zaniechania działań naruszających dobra osobiste, które przysługuje przykładowo w sytuacji, gdy z treści nierzetelnego artykułu prasowego wynika, że redakcja planuje kontynuowanie tematu w kolejnych wydaniach pisma. Należy pamiętać, że w sprawach o naruszenie dóbr osobistych istnieje możliwość zabezpieczenia powództwa, czyli tymczasowego unormowania praw i obowiązków stron (do czasu uprawomocnienia się wyroku w sprawie), na przykład poprzez zakaz publikacji materiałów danej sprawy w prasie
2. prawo do żądania usunięcia skutków naruszenia – przykładowo poprzez nakazanie opublikowania przeprosin,
3. roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne na rzecz podmiotu pokrzywdzonego naruszeniem dóbr osobistych. Zadośćuczynienie powinno być adekwatne do krzywdy, przy czym istnieje także możliwość jego zasądzenia na rzecz osoby prawnej.
4. roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, na przykład na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża czy też Polskiej Akcji Humanitarnej,
5. roszczenie o zapłatę odszkodowania za doznaną szkodę majątkową. Jest to przeważnie roszczenie trudne do wykazania. Szkoda taka może mieć miejsce w przypadku utraty klientów oraz spadku przychodów na skutek naruszenia dóbr osobistych.
Roszczenia wynikające z Kodeksu cywilnego mają charakter uniwersalny – przysługują wobec każdego, kto dopuścił się naruszenia dobra osobistego innej osoby. Należy jednak pamiętać o trzyletnim okresie przedawnienia roszczeń majątkowych, przysługujących przedsiębiorcom.
Ochrona dóbr osobistych przysługuje jedynie przed działaniem bezprawnym. W toku procesu sąd będzie musiał ustalić, że dane naruszenie dóbr osobistych miało cechę bezprawności.
Polecamy: Serwis Zakładam firmę
Z kolei ustawa o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji stanowi, iż czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody (art. 14).
Przepis ten zakazuje oczerniania innego przedsiębiorcy. Sankcją za jego złamanie może być m. in. konieczność zapłaty odszkodowania i odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny, a nadto obowiązek opublikowania przeprosin w odpowiedniej do okoliczności formie (np. w prasie lub Internecie).
Co więcej, oczernianie stanowi także wykroczenie, za które Sąd wymierzyć może kare grzywny lub nawet aresztu do 30 dni. Nie wolno jednak zapominać o krótkim, bo rocznym, terminie przedawnienia w prawie wykroczeń.