Lewiatan jest w stanie zaakceptować zmniejszenie części składki emerytalnej, przekazywanej do OFE do 3,5 proc, ale tylko na dwa lata. Nie zgadza się jednak na tak daleko idące zmiany w zasadach funkcjonowania systemu emerytalnego i dostrzega liczne wady przedstawionego przez rząd projektu tych zmian:
1. Wbrew zapowiedziom, w projekcie nie przewidziano analogicznych jak w OFE zasad dziedziczenia tej części składki, która ma być zapisywana na subkoncie w ZUS. Będzie ona bowiem jedynie dopisywana do subkonta osoby uprawnionej, a nie wypłacana w gotówce, na zasadach obowiązujących w OFE.
2. Projekt wprowadza nierówne warunki prowadzenia IKZE (indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego) dla OFE w stosunku do pozostałych podmiotów, zdecydowanie zawyżając wymogi dla OFE, które będą zobligowane do podejmowania tej działalności.
3. Niekorzystny jest zapis, że środki zgromadzone na rachunkach IKZE wchodzą do aktywów OFE (przez co zostają objęte tymi samymi ograniczeniami inwestycyjnymi), podczas gdy powinien dla tych środków zostać wydzielony subfundusz z odrębnymi zasadami polityki inwestycyjnej. Projekt nie przewiduje możliwości zdywersyfikowania polityki inwestycyjnej OFE w ramach działalności lokacyjnej na potrzeby prowadzenia IKZE. Skoro wpłaty na IKZE stanowią aktywa funduszu, zastosowanie do nich znajdą wszelkie limity i ograniczenia inwestycyjne, przewidziane dla OFE.
4. Restrykcyjność regulacji wobec OFE rozciąga się również na konieczność gwarantowania stopy zwrotu dla dodatkowych wpłat. Z uwagi na brak tego rodzaju ograniczeń w przypadku innych niż OFE instytucji finansowych, takie regulacje naruszają konstytucyjną zasadę równości podmiotów wobec prawa.
Przeczytaj również: Jaka była wielkość wskaźnika wyprzedzającego koniunktury ESI w latach 2001 – 2011?
5. Proponowane rozwiązania naruszają konstytucyjne zasady ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa poprzez to, że:
- drastycznie obniżają poziom składki osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., które na zasadzie dobrowolności zawarły z OFE umowy o członkostwo w funduszu, decydując się na określoną wysokość składki wnoszonej do OFE, przez co w istotny sposób zmieniają warunki, na jakich osoby te przystępowały do OFE. Osoby te miały prawo oczekiwać, że ich ówczesny wybór systemu emerytury kapitałowej o określonym kształcie, będzie konsekwentnie skutkował stosowaniem trwałych rozwiązań prawnych w wieloletniej perspektywie, umożliwiającej wypłatę emerytury z tego systemu,
- pozostałym, osobom będącym członkami OFE, które zawarły umowy o członkostwo w funduszu w warunkach istnienia składki wnoszonej do OFE na ustawowo określonym poziomie 7,3 proc. podstawy wymiaru, narzucają jej nową wysokość, pomniejszoną o 5 proc., bez możliwości podjęcia przez nich decyzji, czy chcą pozostać przy dotychczasowych zasadach, czy też przyjąć nowe,
- naruszają konstytucyjne prawo obywateli do zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w art. Art. 67 ust. 1 Konstytucji poprzez to, że stwarzając nowe regulacje prawne w zakresie funkcjonowania systemu emerytalnego, pozbawiają osoby, będące członkami OFE, prawa do korzystania z tego systemu na dotychczasowych zasadach i warunkach, w sposób niweczący zaakceptowane przez te osoby warunki wypracowywania w długoletnim okresie emerytur kapitałowych.
6. Mimo zapowiedzi, projekt rządowy nie przewiduje żadnych istotnych zmian w polityce inwestycyjnej OFE. Utrzymuje dotychczasowy benchmark, czyli minimalną wymaganą stopę zwrotu, krytykowany za bycie zasadniczą przyczyną naśladownictwa polityki inwestycyjnej OFE i braku konkurowania wynikami. Co istotne, zarówno obniżenie składki kierowanej do OFE, jak również brak zdecydowanych zmian w polityce inwestycyjnej OFE spowodują, że polski rynek stanie się bardziej uzależniony od krótkoterminowego kapitału spekulacyjnego.
Polecamy serwis: Budżet domowy
7. Proponowane podniesienie limitu maksymalnego zaangażowania w instrumenty udziałowe spowoduje wzrost zmienności wyników inwestycyjnych OFE, a co za tym idzie – wzrost ryzyka inwestycyjnego. Nie przewidziano jednak równolegle zmiany zasad funkcjonowania mechanizmu minimalnej wymaganej stopy zwrotu, gdy tymczasem brak rozszerzenia dopuszczalnych odchyleń stopy zwrotu przy jednoczesnym wzroście zmienności tych stóp wywoła – odwrotnie do oczekiwań – zbliżenie się wyników inwestycyjnych OFE.
8. Nie do przyjęcia jest zakwalifikowanie nowo tworzonego mechanizmu ewidencjonowania środków ze składek emerytalnych na subkontach w ZUS jako części składowej systemu „emerytur kapitałowych". Wbrew sugestiom projektodawców, wskazującym na przynależność części obejmującej środki ewidencjonowane na subkoncie w ZUS do modelu kapitałowego w zakresie finansowania wypłat emerytur, w istocie funkcjonowanie tych subkont mieści się w modelu finansowania repartycyjnego, gdzie wypłata świadczeń emerytalnych dla dzisiejszych emerytów następuje ze składek opłacanych na bieżąco przez ogół pracujących ubezpieczonych. Kwota należnych składek będzie jedynie odnotowywana na subkoncie ubezpieczonego w ZUS, stanowiąc podstawę do obliczenia wysokości jego przyszłej emerytury, jednakże nie ma w tym przypadku mowy – jak to ma miejsce w II filarze – o rzeczywistym gromadzeniu i pomnażaniu (kapitalizacji) wpłaconych do OFE składek, których suma, powiększona o zyski wynikające z ich (składek) zainwestowania na rynku kapitałowym, pomniejszona o koszty członkostwa w OFE, stanowi realny kapitał, który posłuży do wypłaty emerytury.
PKPP Lewiatan dostrzega trudną sytuację polskich finansów publicznych. Podziela obawy rządu, zgodnie z którymi przekroczenie w tym roku ustawowej granicy długu publicznego w wysokości 55 proc. jest bardzo realne. Można uniknąć tego niebezpieczeństwa, ale niezbędne są zdecydowane działania zaradcze. Bez systemowych i głębokich reform nie da się zmienić tego scenariusza. PKPP Lewiatan nie zgadza się jednak na tak daleko idące zmiany w zasadach funkcjonowania systemu emerytalnego.
Po wprowadzeniu w życie propozycji rządowych, emerytury z ZUS będą stanowiły około 80 proc. świadczeń, a to oznacza marginalizację roli emerytur kapitałowych, wzrost ukrytego długu, zwiększenie zadłużenia państwa w przyszłości i pogłębienie nierównowagi międzypokoleniowej. Utworzenie w ZUS subkont, waloryzowanych nominalnym wzrostem PKB, oznacza dodatkowo płacenie większej ceny za dług ukryty niż jawny. Przesunięcie części składki emerytalnej z OFE do ZUS stanowi niebezpieczny precedens i podważa zaufanie obywateli do systemu emerytalnego.
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan