W ramach programów wsparcia obszarów wiejskich na lata 2007-2013 przewidziano do rozdysponowania pomiędzy rolników około 30 mld euro ze środków Unii Europejskiej. Tak duże przepływy finansowe wymagają wdrożenia sprawnego mechanizmu kontroli i weryfikacji czy środki unijne są wydatkowane zgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem.
Zasady kontroli uregulowane są unijnych aktach prawnych, w szczególności w rozporządzeniach i ich późniejszych nowelizacjach. Wśród ustawodawstwa unijnego istnieje szereg aktów prawnych odnoszących się do tego zagadnienia. Do najistotniejszych w tej materii należy zaliczyć rozporządzenia Komisji (WE) nr 1975/2006 z dnia 7 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady w zakresie wprowadzenia procedur kontroli oraz nr 1257/1999 z dnia 26 lutego 2002 r. ustanawiające szczegółowe zasady w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich ze środków Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR). Obydwa akty prawne jak również pozostałe rozporządzenia odnoszące się do zasad kontroli znajdują się na stronie internetowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa http://www.arimr.gov.pl, w zakładce „Pomoc unijna”.
Co to jest kontrola na miejscu?
Kontrole na miejscu przeprowadza się w celu sprawdzenia i weryfikacji faktów stanowiących podstawę przyznania płatności, potwierdzenia zgodności danych i informacji zawartych we wnioskach pomocowych ze stanem faktycznym. Kontrole na miejscu w ramach płatności bezpośrednich w zakresie kwalifikowalności powierzchni realizowane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa lub przez jednostki działające na jej zlecenie (Wykonawcy Kontroli) i przeprowadzane są dwoma metodami:
− inspekcji terenowej, oraz
− FOTO.
Przeczytaj także: Jakie dotacje dla młodych rolników w 2011 roku?
Kontrola metodą inspekcji terenowej
Kontrola ta polega na podjęciu czynności kontrolnych w odniesieniu do co najmniej 50% działek podstawowych zgłoszonych do płatności obszarowej i co najmniej 50% działek podstawowych zgłoszonych do płatności ONW. Czynności kontrolne polegają na przeprowadzeniu kontroli w terenie i dokonaniu pomiaru powierzchni działek rolnych w celu weryfikacji powierzchni zgłoszonej we wniosku.
Pomiar powierzchni działek rolnych wykonywany jest najczęściej w oparciu o technikę GPS.
W trakcie wywiadu terenowego sprawdza się rodzaj uprawy/grupy upraw, jaka występuje na kontrolowanej działce rolnej, wykonywane jest zdjęcie działki rolnej i ewentualnie dokonywane są pomiary tych granic, których nie można było pomierzyć na ortofotomapie, ponieważ były zbyt małe lub słabo widoczne (np. w cieniu drzew).
Polecamy: Dotacje unijne - poradnik przedsiębiorcy
Kontrola metodą FOTO
Kontrola ta polega na zrealizowaniu czynności kontrolnych w odniesieniu do wszystkich działek rolnych wchodzących w skład całego gospodarstwa. Wizytacja w miejscu realizacji projektu jest częścią procesu kontroli administracyjnej wniosku o przyznanie pomocy bądź wniosku o płatność i dotyczy jedynie operacji o charakterze inwestycyjnym realizowanych w ramach PROW 2007-2013. Celem wizytacji jest kontrola realizowanej operacji. W przypadku, gdy ryzyko nieprawidłowego wykonania inwestycji lub niespełnienia warunków otrzymania pomocy jest niewielkie ARiMR może odstąpić od jej wykonania. Niemniej jednak, zgodnie z zasadami obsługi wniosków, dla większości projektów inwestycyjnych wizytacja jest przeprowadzana.
Zasady obowiązujące podczas przeprowadzania czynności kontrolnych
Co do zasady kontrole na miejscu nie powinny być zapowiadane. Zawiadomienie może jednak wystąpić w sytuacji, gdy obecność rolnika jest niezbędna do przeprowadzenia kontroli. W przypadku kontroli metodą FOTO producent rolny nie jest powiadamiany o kontroli. Czynności kontrolne mogą być wykonywane podczas nieobecności rolnika także wówczas, gdy rolnik został zawiadomiony o kontroli.
Przed przystąpieniem do czynności kontrolnych osoba upoważniona do ich wykonywania jest zobowiązana okazać imienne upoważnienie rolnikowi lub osobie przez niego upoważnionej, jeżeli jest on obecny podczas kontroli.
Upoważnienie zawiera wskazanie osoby upoważnionej do wykonywania czynności kontrolnych, miejsce i zakres oraz podstawę prawną do ich wykonywania.
Prawa i obowiązki osób kontrolujących
Osoby upoważnione do wykonywania czynności kontrolnych mają prawo do:
- wstępu na teren gospodarstwa rolnego,
Uniemożliwienie kontrolerom wstępu do gospodarstwa powoduje nie przyznanie płatności z danego działania lub konkretnego systemu wsparcia bezpośredniego lub może prowadzić nawet do wykluczenia rolnika z programów pomocowych.
- żądania pisemnych lub ustnych informacji związanych z przedmiotem kontroli,
- wglądu do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli,
- pobierania próbek do badań,
- sporządzania dokumentacji fotograficznej.
Z przeprowadzonych czynności kontrolnych sporządzany jest w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach w formie pisemnej raport lub protokół, z których jeden otrzymuje podmiot kontrolowany, a drugi zachowuje agencja płatnicza lub podmiot wdrażający.
Protokół jest przekazywany rolnikowi lub osobie przez niego upoważnionej bezpośrednio po przeprowadzeniu kontroli. W przypadku gdy protokół nie został przekazany bezpośrednio zostaje on co do zasady dostarczony w terminie do 14 dni od dnia zakończenia kontroli.
W zależności od danego programu pomocowego po zapoznaniu się z treścią raportu/protokołu rolnik powinien odesłać jeden egzemplarz w ciągu 7 lub 14 dni od daty jego otrzymania, jednocześnie:
- podpisując protokół/raport w przypadku zgody na zapisy zawarte w raporcie,
- zgłaszając do raportu/protokołu umotywowane zastrzeżenia.
Kontrole na miejscu mogą być wykonywane na każdym etapie przyznawania płatności oraz po jej wypłaceniu przez 5 lat kalendarzowych, liczonych od końca roku, w którym nastąpiła ostatnia wypłata w ramach danej formy pomocy.
Źródło: ARIMR