Mimo iż nie istnieje jeden unijny akt prawny stanowiący ramy dla PPP, istnieje wiele dokumentów na poziomie unijnym określających wytyczne dla projektów PPP. Najważniejsze z nich to: Wytyczne dotyczące udanego Partnerstwa Publiczno-Prywatnego , które koncentrują się na zapewnieniu konkurencji przy wyborze partnera prywatnego, ochronie interesu publicznego, maksymalizacji korzyści, definiowaniu optymalnego dofinansowania ze środków unijnych oraz sposobie wyboru najbardziej efektywnego typu PPP.
Polecamy: Dotacje unijne - poradnik przedsiębiorcy
Na czym polega model PPP
Hybrydowy model PPP polega na połączeniu w projekcie wykorzystania środków publicznych, prywatnych oraz pozyskanych z UE. Sektor publiczny może uzyskać dofinansowanie nawet w wysokości 85% wartości kosztów kwalifikowanych na realizowane projekty. Często zdarza się jednak, że nie dysponuje on już wystarczającym wkładem własnym, zwłaszcza gdy prowadzi kilka dużych projektów. Staje przed wyborem, które projekty wybrać, aby objąć je realizacją. W momencie, gdy pojawia się możliwość zaangażowania sektora prywatnego do współfinansowania i realizacji projektu, wynikają z tego dodatkowe korzyści.
Przed zastosowaniem tego typu rozwiązania należy dokładnie rozważyć wszelkie okoliczności przemawiające za i przeciw takiemu rozwiązaniu.
Początkowo głównym celem finansowania dotacyjnego było przeznaczenie go dla projektów mających pozostać (z powodów społecznych i politycznych) we władaniu władz publicznych, lub dla projektów, które ze względu na niską rentowność nie miały innej perspektywy finansowania. Odmiennie przedstawia się sytuacja w przedsięwzięciach komercyjnych, które muszą spełnić szereg rygorystycznych wymogów aby takie finansowanie otrzymać. Problem pojawia się przy łączeniu tych dwóch podmiotów w ramach jednego projektu.
Porównaj: Czy partnerstwo publiczno-prywatne jest sposobem na dotacje
Obecnie postrzega się hybrydowy model PPP jako szansę na maksymalną absorpcję funduszy unijnych w państwach członkowskich. Jednak nie wszystkie „nowe” państwa członkowskie potrafią skorzystać z tej możliwości. Niektóre kraje ze względu na nieumiejętne wykorzystywanie PPP (zazwyczaj ze względu na ograniczone prawodawstwo w tym zakresie lub brak aktów wykonawczych) nie wykorzystują możliwości jakie stwarza hybrydowy model PPP. Irlandia, Portugalia czy Hiszpania są krajami, które z sukcesem wdrażały projekty PPP z dofinansowaniem unijnym.
Modele współpracy PPP
Istnieją trzy modele współpracy partnera publicznego i prywatnego przy jednoczesnym wykorzystaniu środków unijnych. Pierwszy model „Klasyczna hybryda” dotyczy sytuacji, gdzie partner prywatny odpowiedzialny jest za budowę i eksploatację danej infrastruktury i to on zapewnia finansowanie i odpowiedzialny jest za ubieganie się o dotacje unijne i ich rozliczenie. Istnieje ryzyko nieuzyskania dofinansowania i jest ono uwzględniane przez partnera publicznego. Strona publiczna w przypadku nie uzyskania grantu może wziąć na siebie takie ryzyko, bądź anulować procedurę wyboru koncesjonariusza. Model taki często spotykany jest przy budowie dróg, gdzie finansowanie pochodzi z wkładu własnego od sektora prywatnego oraz wspomagany jest grantem unijnym.
Taki model pozwala na uniknięcie zaangażowania środków krajowych lub mocno ogranicza zaangażowanie środków publicznych i pozwala na pełne wykorzystanie zalet, jakie za sobą niesie PPP.
Drugi model hybrydowego PPP to tzw. Ring-fencing czyli podział projektu na części. Jedna z nich realizowana jest metodą tradycyjną i dofinansowaną grantem z UE, druga natomiast realizowana jest metodą PPP. Na etapie eksploatacji oby dwie części koncesjonowane są na rzecz partnera prywatnego. Metoda ta jest prostsza od pierwszej przedstawionej, jednak ze względu na swój charakter nie oddaje w pełni charakteru ani PPP, ani też finansowania z UE. Występuje tu zaangażowanie środków publicznych na dofinansowanie wkładu do środków unijnych. Tylko w części realizowanej przez PPP korzysta z rozłożenia płatności na cały cykl projektu.
Trzeci, ostatni model dotyczy podziału projektu na fazy. Jest on najmniej powiązany z typowym modelem hybrydowym, a często też można się zastanawiać czy w ogóle uznać go za „hybrydę”. Etapy tego modelu kształtują się następująco: etap budowy prowadzony jest przez sektor publiczny, który zapewnia wkład finansowy, natomiast dopiero etap eksploatacji prowadzony jest przez partnera prywatnego. Wątpliwości czy jest to „hybryda” pojawiają się przy rozpatrywaniu całościowego podejścia do projektu. Nie osiągane są podstawowe korzyści płynące z PPP. Podmiot publiczny nie korzysta z doświadczeń i umiejętności podmiotu prywatnego, ale sam projekt jest łatwy do wykonania i zaimplementowania środków z UE.
Polecamy: serwis Umowy w firmie
Analizując hybrydowy model PPP należy zwrócić uwagę na niedoskonałości i przeszkody, które występują w UE uniemożliwiając pełne wykorzystanie tego modelu. Przede wszystkim w czasie kiedy fundusze strukturalne były tworzone, koncepcja PPP nie była jeszcze znana i praktykowana. Problem polega zatem na braku aktów wykonawczych w wielu krajach UE, oraz na niedostosowaniu odpowiednich ustaw do koncepcji PPP. Brak jest w UE jednolitego prawodawstwa dotyczącego PPP, istnieją jednak różne dokumenty określające pożądane ramy dla PPP.
Jedną z niezgodności, trudnych do pokonania jest to, iż granty z UE powinny być rozdysponowane w siedmioletnim okresie programowania. Projekty infrastrukturalne mogą być natomiast dzielone nawet na kilka okresów budżetowych kraju czy regionu, które często wykraczają poza terminy okresów programowania środków unijnych. Taka sytuacja wyraźnie ogranicza zastosowanie hybrydowego modelu PPP w projektach infrastrukturalnych i powoduje powstanie ryzyk zarówno po stronie partnera publicznego, jak i prywatnego. Innymi trudnościami mogą być np. różnice między systemem wypłat środków UE a płatnościami na rzecz partnera prywatnego (po zakończeniu faz projektu). Zazwyczaj rządy muszą z własnych środków regulować płatności wobec partnerów prywatnych i aplikować o zwrot z UE.
Katarzyna Fecko Kierownik Działu Doradztwa SmartConsulting S.K.A.