Belgia to kraj federalny składający się z trzech regionów. W każdym mogą występować drobne niuanse w zakresie regulacji prawnych. Z tego powodu warto wiedzieć, czy działalność prowadzona jest we Flandrii, Walonii czy Regionie Stołecznym Brukseli. Jak zauważa Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Brukseli, federalna struktura Belgii stanowi pewne utrudnienie przy podejmowaniu działalności gospodarczej zarówno z uwagi na rozdział kompetencji w administracji pomiędzy urzędy federalne oraz regionalne, jak i z uwagi na zróżnicowaną strukturę językową (w Belgii w zależności od regionów lub wspólnot językowych obowiązują 3 języki oficjalne: niderlandzki, francuski i niemiecki). To trzeba uwzględnić m.in. przy tłumaczeniu dokumentów składanych podczas rejestracji działalności gospodarczej w danym regionie.
Formy prawne działalności
Rodzaje działalności gospodarczej na terenie Belgii nie odbiegają od rodzajów aktywności gospodarczej w pozostałych krajach unijnych, tzn. możemy prowadzić działalność handlową, rzemieślniczą i przemysłową. Jeśli chodzi o formę organizacyjno-prawną, możemy wybierać od samozatrudnienia do bardziej skomplikowanych podmiotów prawnych. Przedsiębiorstwa rozpoczynające działalność podlegają rejestracji w rejestrze handlowym przy Ministerstwie Gospodarki zwanym La Banque-Carrefour des Entreprises (BCE). Jeżeli przyszły przedsiębiorca nie przekroczył 30 roku życia, może liczyć na szereg ułatwień. Zachętą dla młodych przedsiębiorców są m.in. niskooprocentowane kredyty oraz pomoc przy tworzeniu i prowadzeniu firmy.
Najbardziej popularną i zarazem najprostszą formą prowadzenia działalności gospodarczej jest samozatrudnienie. Prawo belgijskie określa tego rodzaju przedsiębiorców mianem niezależnych (independants). Zaliczają się do nich również mandatariusze, czyli osoby zarządzające w spółkach, aktywni wspólnicy itp. Przedsiębiorcy niezależni podzieleni są na dwie grupy. Pierwszą stanowią osoby, dla których samozatrudnienie jest działalnością podstawową (indépendant? titre principal). Druga kategoria odnosi się do osób, dla których samozatrudnienie jest działnością dodatkową (indépendant? titre complémentaire). W tym wypadku chodzi o sytuacje, kiedy samozatrudnienie jest prowadzone równocześnie z wykonywaniem pracy najemnej ('salarié'), pracy funkcjonariusza państwowego ('fonctionnaire') bądź równocześnie z pobieraniem renty lub emerytury.
Jak zarejestrować firmę?
Warunkiem koniecznym do zaistnienia firmy jest uzyskanie numeru w rejestrze handlowym funkcjonującym przy Federalnym Ministerstwie Gospodarki (BCE). Ten numer, jak również inne formalności związane z rejestracją firmy, załatwia się w tzw. 'okienkach przedsiębiorstw'. Lista akredytowanych okienek znajduje się na stronach internetowych Ministerstwa Gospodarki Belgii, http://www.economie.fgov.be. Okienko przedsiębiorcy to miejsce, w którym nie tylko możemy zarejestrować działalność, ale też uzyskać niezbędne informacje na temat wszelkich aspektów prowadzenia działalności - począwszy od wymaganych dokumentów, na kwestiach fiskalnych kończąc. Udając się do okienka, trzeba zabrać dyplomy, świadectwa oraz zaświadczenia z dotychczas prowadzonej działalności, które potwierdzają kompetencje podejmującego działalność przedsiębiorcy, bo zalicza się je do wymaganych przy rejestracji dokumentów. Wymóg ten odnosi się do reglamentowanych rodzajów działalności gospodarczej. Potwierdzenie zdolności do prowadzenia firmy jest najłatwiejsze w przypadku ukończenia w Belgii odpowiedniej szkoły lub posiadania kilkuletniego doświadczenia zawodowego w tym kraju. Jeżeli natomiast stosowne kwalifikacje zdobyliśmy w Polsce, warto zgłosić się do Ministerstwa Edukacji Wspólnoty Flamandzkiej, Francuskiej lub Niemieckojęzycznej i prosić o potwierdzenie równoważności polskiego dyplomu studiów, świadectwa ukończenia szkoły średniej lub zawodowej (http://www.cfwb.be/infosup). Może się zdarzyć, że przyszły przedsiębiorca nie posiada dyplomów, ale ma odpowiednie doświadczenie (m.in. na stanowiskach kierowniczych) w Polsce. Informacje, jak postępować w tej sytuacji, znajdują się na stronach federalnego Ministerstwa Gospodarki Belgii:
http://economie.fgov.be/fr/entreprises/vie_entreprise/Creer/Conditions/prof_commerciales/Competences_prof/diplo/index.jsp
Osoba rejestrująca działalność gospodarczą poproszona będzie o podanie szeregu informacji i dokumentów oraz wypełnienie formularzy wymaganych przez prawo. Informacje dotyczą zarówno samego przedsiębiorcy (dane personalne, stan cywilny, adres itp.), jak i tworzonej firmy (data rozpoczęcia działalności, przewidywane obroty itp.). Jeżeli planowana na terenie Belgii działalność gospodarcza ma dotyczyć takich zawodów, jak: adwokat, notariusz, agent nieruchomości, architekt, lekarz, wówczas nie obowiązuje wymóg rejestracji w rejestrze handlowym BCE. W tym wypadku konieczna jest rejestracja w organizacjach branżowych.
Ubezpieczenie społeczne
Centralną instytucją ubezpieczeniową dla kategorii 'indépendants' jest Institut National d'Assurances pour Travailleurs Indépendants - INASTI, adres internetowy: http://www.rsvz-inasti.fgov.be W ciągu 90 dni od rozpoczęcia działalności przedsiębiorca ma obowiązek zarejestrowania się w kasie ubezpieczonych, funkcjonującej w ramach systemu INASTI. W przypadku ubezpieczenia społecznego i wynikających z niego obowiązków istotne znaczenie ma to, czy prowadzona działalność jest działalnością podstawową czy też dodatkową. Kiedy dotyczy indépendant? titre principal, czyli działalności podstawowej, do końca trzeciego roku funkcjonowania firmy składki na ubezpieczenia społeczne są wyliczane na podstawie obrotów przewidywanych przy składaniu deklaracji podatkowej. Średnie kwartalnie składki na ubezpieczenie społeczne wynoszą w pierwszym roku obrachunkowym około 500 euro, w drugim roku około 600 euro, w trzecim ponad 650 euro. W czwartym roku działalności składka jest niższa o 15%, przy czym minimalna za kwartał nie może być niższa niż 125 euro. Podane składki są następnie dostosowywane do realnych przychodów firmy i stanowią określony procent przychodów brutto (pomniejszonych o koszty funkcjonowania firmy). O wiele łatwiej mają przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą jako dodatkową. W tym wypadku składki na ubezpieczenie społeczne wynoszą około 65 euro, jeśli dochody roczne nie przekraczają 1233 euro. Jeżeli przekraczają kwotę około 9800 euro, osoba prowadząca działalności gospodarczą zaczyna podlegać identycznym regułom jak osoby prowadzące firmy jako działalność podstawową.
Ubezpieczenie zdrowotne
W przypadku samozatrudnienia obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega tzw. duże ryzyko (operacje, pobyt w szpitalu) i małe ryzyko (wizyty lekarskie, zakup leków). Rejestracji dokonuje się w kasie ubezpieczeń zdrowotnych (mutualité) lub w Caisse Auxiliaire d'Assurance Maladie-Invalidité.
Obowiązki podatkowe
Przy samozatrudnieniu na przedsiębiorcy ciążą podobne zobowiązania fiskalne w zakresie podatku dochodowego jak na osobach fizycznych. Rozliczenia z urzędem skarbowym trzeba zrobić samodzielnie. Przedsiębiorcy indywidualni płacą podatek raz w roku. Przedpłaty są możliwe, ale nie obowiązkowe. Jednak jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na przedpłaty, musi wiedzieć, że uchybienie terminowi automatycznie powoduje podwyższenie podatku nawet o 6,75%. W świetle przepisów belgijskich przedpłaty dokonywane są 4 razy w roku: 10 kwietnia, 10 lipca, 10 października i 20 grudnia. Dla przedsiębiorców terminowo wywiązujących się z obowiązków podatkowych przwidziano bonusy w postaci obniżenia wymiaru podatku. Jest obniżany o 4,5%, 3,75%, 3% i 2,25%. Dokonując pierwszej przedpłaty na konto pocztowe 679-2002340-66, należące do urzędu skarbowego, oprócz oczywiście podania swoich danych (imię i nazwisko, adres, numer narodowy - odpowiednik naszego nr. PESEL), musimy także dodać dopisek 'Nouveau'. Następnie otrzymamy z urzędu formularze do dokonywania wpłat oraz numer referencyjny naszej historii podatkowej. Stawki podatku mają charakter progresywny. Są podzielone na 5 grup: najniższa to 25%, najwyższa 50%, pośrednie wynoszą odpowiednio 30%, 40%, 45%. Wszelkie odliczenia podatkowe muszą być związane z prowadzoną działalnością i udokumentowane. Wysokość odliczeń jest ograniczona i wynosi odpowiednio: 75% wydatków poniesionych na środki transportu (wydatki na paliwo i koszty utrzymania są odliczane w całości), innych niż wydatki na dojazd z domu do miejsca zatrudnienia (w tym przypadku odliczeniu podlega ekwiwalent 0,15 euro/km), 69% wydatków poniesionych na posiłki w restauracji i 50% wydatków na cele reprezentacyjne. W belgijskim systemie podatkowym istnieją również standardowe odliczenia podatkowe na koszty uzyskania przychodu. Są one dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy podatnik nie korzysta z odliczeń związanych z rodzajem prowadzonej działalności gospodarczej. Mówiąc o zobowiązaniach podatkowych, nie sposób pominąć podatku VAT. Podstawowa stawka podatku VAT w Belgii wynosi 21%. Dodatkowo występują stawki zredukowane w wysokości 12%, 6% i 0%. Stawką 6% objęte są produkty pierwszej potrzeby, w tym produkty żywnościowe, lekarstwa, woda, książki i czasopisma, produkty rolne, usługi transportowe, naprawy. Stawką 12% objęte są m.in. opłaty za węgiel, opłaty radiowo-telewizyjne, budownictwo mieszkaniowe, margaryna, pieluchy dla dorosłych. Stawkę zredukowaną 0% stosuje się do towarów eksportowanych oraz gazet codziennych. Warto sprawdzić, czy w ogóle prowadzona działalność podlega opodatkowaniu VAT, bo na przykład z VAT zwolnione są małe przedsiębiorstwa nie przekraczające przewidzianych prawem progów, a także niektóre zawody, np. artyści, muzycy. Jeśli działalność podejmowana przez przedsiębiorcę niezależnego podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, składa on deklarację podatkową w terminach miesięcznych, kiedy obroty roczne firmy przekraczają 1 mln euro, lub w miesięcznych bądź kwartalnych, gdy obroty roczne nie przekraczają kwoty 1 mln euro. W przypadku deklaracji miesięcznych przedsiebiorcy powinni je przesłać najpóźniej do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczy deklaracja (np. do 20 kwietnia w odniesieniu do operacji z marca). Deklaracja kwartalna powinna być przesłana najpóźniej do 20. dnia miesiąca następującego po kwartale, którego dotyczy (terminami tymi są: 20 kwietnia, 20 lipca, 20 października i 20 stycznia).
Podstawowe warunki dla podjęcia samozatrudnienia w Belgii:
• ukończone 18 lat;,
• zaświadczenie o niekaralności;,
• zaświadczenie z gminy o zameldowaniu;,
• zaświadczenie z banku o posiadaniu konta bankowego;.
• lokal na działalności firmy -/ może być także mieszkanie
przedsiębiorcy;
• należy wykazać się znajomością co najmniej jednego z oficjalnych języków urzędowych w Belgii.
Przydatne adresy
Ministerstwa Gospodarki Belgii
• http://www.economie.fgov.be.
Ministerstwo Finansów
• http://minfin.fgov.be (tu warto zajrzeć do zakładki 'Memento fiscal')
Ubezpieczenie społeczne: Institut National d'Assurances pour Travailleurs Indépendants -INASTI -
• http://www.rsvz-inasti.fgov.be
Magdalena Skrzypek-Terlecka