Włochy to duży, 58-milionowy rynek zbytu i warto poświecić czas oraz pieniądze na jego zdobycie. Należy jednak starannie się do tego przygotować, ponieważ w dziedzinie handlu i autopromocji Włosi są profesjonalistami. Z drugiej strony oferta eksportowa Włochów jest bogata, a włoskie marki mają silną pozycję na polskim rynku.
Polscy przedsiębiorcy coraz bardziej doceniają znaczenie promocji w postaci targów branżowych, wystaw międzynarodowych i różnego typu konferencji. Mogą tu, za przykładem Włochów, korzystać z pomocy izb handlowych, przemysłowych i organizacji wspierających międzynarodowe kontakty handlowe. Włosi są otwarci, bezpośredni i chętniej będą prowadzić interesy z osobą poznaną osobiście, która zdobyła ich zaufanie. Szczególnie dotyczy to południa Włoch. Dlatego na początku warto mieć wsparcie osoby, która zna realia tamtejszego rynku.
Sprawdzanie wiarygodności
Emocje związane z podpisaniem intratnego kontaktu i zdobyciem nowego rynku zbytu nie powinny przysłonić chłodnego spojrzenia na potencjalnego partnera handlowego i na umowy, które z nim podpisujemy. Sprawdzenie go nie jest wyrazem braku zaufania, ale profesjonalnego podejścia do biznesu. Warto bowiem wiedzieć, czy dany podmiot w ogóle istnieje, jaka jest jego rzeczywista sytuacja finansowa, etc. Podobne informacje można otrzymać między innymi w Camera di Commercio (Izby Handlowe, które prowadzą rejestr przedsiębiorstw). Urzędy te wydają dokumenty zwane visura oraz certificato, które takie informacje zawierają. Camera di Commercio prowadzą też Ufficio Protesti (odpowiednik polskiego rejestru dłużników niewypłacalnych), gdzie zanotowane są ewentualne skargi na danego przedsiębiorcę, związane np. z zaległymi płatnościami. Poza tym warto skorzystać z wywiadowni gospodarczych, które specjalizują się w pozyskiwaniu informacji interesujących przedsiębiorców.
Niepozorne klauzule
Drugim wrażliwym aspektem są same umowy, mogące zawierać zapisy i klauzule, które tylko z pozoru wydają się nie mieć znaczenia.
Każdy, kto był we Włoszech, choćby turystycznie, wie, że znajomość języka angielskiego nie jest powszechna. Sytuacja nie wygląda dużo lepiej wśród ludzi wykształconych. Większość firm czy kancelarii prawnych mija się, delikatnie mówiąc, z prawdą, deklarując, że pracownicy posługują się angielskim. Zdarzają się przypadki, że Włoch po usłyszeniu anglojęzycznego rozmówcy przełącza go do kolegi, tamten do następnego i tak w nieskończoność, lub po prostu odkłada słuchawkę. Właśnie z tego powodu i z uwagi na specyfikę precyzyjnego języka prawniczego, w którym każdy przecinek ma znaczenie, niuanse wynikłe z tłumaczenia mogą być kluczowe dla rozwiązania konkretnego problemu. Choć strony często korzystają z ustalonych i wypracowanych wzorów, może się okazać, że prawnik włoski całkiem inaczej rozumie swoje tłumaczenie umowy niż prawnik polski. Takie problemy wynikają również z różnicy między systemem prawnym anglosaskim a polskim i włoskim, które wyrastają z tradycji prawa rzymskiego. Wobec powyższego spisanie kontaktu w trzecim języku, zwłaszcza w angielskim, może się okazać problemem i łatwiej sporządzić umowę w języku ojczystym przynajmniej jednej ze stron. Absolutnie nie należy podpisywać żadnych dokumentów związanych z zawieraną umową, których treść nie jest zrozumiała ze względów językowych, a co za tym idzie - prawnych.
Podstawowe zasady
Im precyzyjniej sporządzony kontrakt, tym mniej nastręczy problemów w przyszłości. Przede wszystkim powinien być sporządzony w formie pisemnej. Musi czytelnie wskazać strony umowy, które są zobowiązane złożyć pod nią wyraźne podpisy. Tu uwaga - trzeba się upewnić, że osoba, która zaciągnęła zobowiązanie w imieniu kontrahenta, jest do tego uprawniona. Te dane wynikają z dokumentu visura, o którym była mowa wyżej. W kontrakcie musi być także zawarta data i miejsce jego podpisania. Koniecznie trzeba określić przedmiot umowy oraz terminy jej realizacji, a także termin i sposób płatności. W przypadku przelewu w umowie musi się znaleźć nazwa banku i numer rachunku bankowego.
Jak rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej we Włoszech
W dalszej kolejności należy zwrócić uwagę na cenę za towar czy usługę. Trzeba się upewnić, że zawiera podatek VAT (IVA we Włoszech), czy jest to cena netto. Zgodnie z polską ustawą z 5 lipca 2001 r. o cenach, w podawanej cenie trzeba uwzględnić podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy (np. przy paliwach), jeśli na podstawie przepisów sprzedaż taka podlega obciążeniu tymi daninami. W Polsce podawanie ceny bez VAT, nawet z zaznaczeniem, że jest to cena netto, nie spełnia ustawowych warunków. Wymóg ten dotyczy nie tylko stosunków pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami, lecz dotyczy również stosunków między samymi przedsiębiorcami. We Włoszech niewskazanie w sposób wyraźny, że cena zawiera już podatek VAT, powoduje, iż jest traktowana jako cena netto. Może się zatem okazać, że do ceny określonej w umowie doliczony zostanie jeszcze podatek VAT.
Trzeba czytać dokumenty
Praktyka pokazuje, że polscy przedsiębiorcy niedokładnie czytają podpisywane przez siebie umowy albo całkowicie nie zwracają uwagi na zawarte w nich zapisy. Zdarzyło się, że podpisywali umowę, dla której w przypadku sporu jako właściwe wybierały np. prawo austriackie czy bułgarskie. Takie wybiegi obliczone są w dużej mierze na to, że w przypadku dochodzenia roszczeń z umowy polski przedsiębiorca podda się bez walki, sądząc, że polski prawnik nie będzie w stanie mu pomóc, a z oczywistych względów nie będzie szukał prawnika bułgarskiego. Tymczasem z takiej sytuacji da się wybrnąć, choć lepiej jest zapobiegać podobnym niespodziankom.
Treść umowy powinna zawierać precyzyjnie określone prawa i obowiązki każdej strony, ale wiele kwestii związanych szczególnie z umowami najbardziej popularnymi, takimi jak umowa sprzedaży, umowa dostawy czy przewozu, regulują konwencje międzynarodowe.
Zasady europejskiego prawa kontraktowego
Zdarza się, że umowy sporządzane przez kontrahentów włoskich wskazują, iż zastosowanie do niej będą miały przepisy „The Principles of European Contract Law” (w skrócie: PECL), czyli Zasady europejskiego prawa kontraktowego. Co to znaczy?
Potrzeby międzynarodowego obrotu handlowego spowodowały, że już od dawna były podejmowane próby ujednolicania zasad prawa kontraktowego. Efektem prac Międzynarodowego Instytutu Unifikacji Prawa Prywatnego (UNIDROIT) z siedzibą w Rzymie było przyjęcie w 1994 r. „Zasad Międzynarodowych Kontraktów Handlowych UNIDROIT”, jako prawa modelowego dla międzynarodowego obrotu kontraktowego. Z zasad opisanych w PECL strony mogą korzystać tylko wtedy, kiedy takie postanowienia włączyły do kontraktu lub poddały kontrakt regułom określonym w PECL. W przypadku sporu podstawową zasadą PECL jest określenie właściwej intencji stron. Szczególnie uwzględnia się okoliczności konkretnego przypadku, właściwe zrozumienie woli i celu strony, nawet jeśli odbiega ona od słów zawartych w kontrakcie. Nie oznacza to jednak, że tekst umowy jest nieistotny, ponieważ określenie intencji występuje wówczas, gdy działania strony odbiegają od sformułowań zawartych w kontrakcie. Korzystając z zapisu w PECL, strony powinny także wskazać, który sąd będzie rozpoznawał ich sprawy. Z uwagi na położenie nacisku na badanie rzeczywistej intencji stron kontaktu, w umowach często wskazuje się jako właściwy do rozstrzygania sporów sąd arbitrażowy.
Dochodzenie należności
W ewentualnym dochodzeniu roszczeń od kontrahentów pochodzących z Unii Europejskiej pomaga wiele uregulowań prawa europejskiego, m.in.:
• Rozporządzenie (WE) Nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych;
• Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty;
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych.
Ponieważ z badań przeprowadzonych w ramach Unii Europejskiej wynika, że około 90% sporów sądowych ma szansę zakończyć się wydaniem europejskiego nakazu zapłaty, zasadniczego znaczenia nabiera Rozporządzenie 805/2004.
Stanowi ono, że orzeczenia sądowe, ugody sądowe oraz dokumenty urzędowe (w postaci np. aktów notarialnych, w których dłużnik poddał się egzekucji) dotyczące roszczeń bezspornych, tzn. roszczeń o świadczenia pieniężne, których dłużnik nie zakwestionował, pochodzące z jednego państwa członkowskiego Unii mogą być wykonywane w każdym innym państwie członkowskim. W tym zakresie zniosło ono konieczność przeprowadzania procedury exequatur (przewidzianej w Rozporządzeniu Rady Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych), czyli wymóg uprzedniego przeprowadzania postępowania o uznanie lub stwierdzenie wykonalności w państwie, gdzie orzeczenie bądź inny tytuł ma podlegać wykonaniu. Ma to duże znaczenie dla przedsiębiorców z uwagi ograniczenie kosztów dochodzenia należności oraz skrócenie samej procedury w czasie.
W odniesieniu do postępowania egzekucyjnego stosuje się prawo państwa wykonania, czyli w przypadku dochodzenia należności od kontrahenta włoskiego prawo włoskie. Orzeczenie dla celów wykonania powinno być traktowane tak, jakby było wydane w państwie członkowskim, w którym wnosi się o jego wykonanie,, czyli tak jak orzeczenie sądu włoskiego.
Magdalena Buksa
radca prawny Kancelaria Prawna Czujko i Wspólnicy
e-mail: magdalena.buksa@czujko.pl