Odkąd 10 lutego 2009 r. weszło w życie znowelizowane Rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w sprawie wydatków związanych z realizacją programów operacyjnych, coraz częściej przedsiębiorcy, by utrzymać płynność finansową, decydują się na inną niż dotychczas (refundacja) formę wypłaty środków z funduszy unijnych. Wynika to z niestabilnej sytuacji ekonomicznej oraz wahania się kursów walut, które powodują, że banki niechętnie udzielają zabezpieczenia finansowania realizacji projektów w formie kredytu albo leasingu. Przedsiębiorcy z kolei nie mają wystarczających pieniędzy na zabezpieczenie realizacji całej inwestycji.
Dopiero dwa miesiące po wprowadzeniu w życie powyższego Rozporządzenia część instytucji pośredniczących, odpowiedzialnych za rozdysponowywanie środków unijnych, zdecydowała się na wypłaty beneficjentom kolejnych transz dotacji w formie zaliczek. Zgodnie z Rozporządzeniem MRR zaliczki są wypłacane na podstawie następujących zasad:
• Forma zabezpieczenia. Istotnym faktem jest wysokość wartości dofinansowania. Jeśli kwota nie przekracza 4 mln zł, do zabezpieczenia wystarczy weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową. Natomiast jeśli suma projektu przekracza 4 mln lub nie ma możliwości zabezpieczenia w formie weksla in blanco, ustawodawca przewidział następujące formy zabezpieczenia: w pieniądzu; poręczeniach bankowych lub poręczeniach spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej (zobowiązanie kasy jest zawsze zobowiązaniem pieniężnym); gwarancjach bankowych; gwarancjach ubezpieczeniowych; poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 275 oraz z 2008 r. Nr 116, poz. 730 i 732 i Nr 227, poz. 1505); wekslach z poręczeniem wekslowym banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej; zastawu na papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego; zastawu rejestrowego na zasadach określonych w przepisach o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów; cesji praw z polisy ubezpieczeniowej beneficjenta; przewłaszczeniu rzeczy ruchomych beneficjenta na zabezpieczenie; hipotece lub poręczeniu według prawa cywilnego.
• Wartość zaliczki. Zaliczka określana jest w stosunku do przyznanej kwoty dofinansowania, a nie wartości projektu. Jeśli chodzi o projekty realizowane przez przedsiębiorców, w formie zaliczki wypłacana jest tylko część dofinansowania określona procentowo i jej poziom waha się w zależności od indywidualnej decyzji Instytucji Pośredniczących.
• Transze i ich rozliczenie. Dotacja w formie zaliczki jest wypłacana w kilku transzach, a cały system dopłat określa się dokładnie w załączonym do umowy o dofinansowanie harmonogramie płatności, który jest bezpośrednio skorelowany z działaniami czy zadaniami nakreślonymi przez wnioskodawcę.
By otrzymać pierwszą część zaliczki, beneficjent musi złożyć wniosek o płatność i wskazać równocześnie formę zabezpieczenia zwrotu zaliczki. Wraz z podpisaniem umowy o dofinansowanie beneficjent musi się liczyć z przestrzeganiem przepisów dotyczących zwrotu środków niewykorzystanych oraz innych przepisów wynikających z ustawy o finansach publicznych.
• Wyodrębniony rachunek bankowy. Beneficjenci muszą wyodrębnić rachunek bankowy, z którego mogą przepływać środki tylko i wyłącznie z wypłacanych zaliczek. Środki przyznawane są w złotówkach, co dla przedsiębiorców kupujących środki trwałe w obcej walucie wiąże się z dużymi wahnięciami oraz przeliczaniem po niekorzystnych kursach.
Zaliczki na realizację projektów unijnych
Wytyczne Ministerstwa Rozwoju Regionalnego zakładają, że zaliczka może być przekazywana w kliku transzach, ale wypłata kolejnych części jest zależna od rozliczenia poprzedniej, nie niższej niż 70% dotychczas przekazanych środków. Kolejne transze są pomniejszane o nierozliczoną kwotę z poprzedniej zaliczki. Dodatkowo transze są pomniejszane również o odsetki narosłe od wypłaconych pieniędzy, o ile beneficjenci nie zwrócą ich na rachunek wskazany przez instytucję przyznającą dotacje.
W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zaliczki są przyznawane w ramach m.in. Działań: 1.4 - 4.1 Przygotowanie prototypu i następnie wdrożenie go do produkcji, 4.2 Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstw i wsparcie w zakresie wzornictwa przemysłowego oraz 4.4 Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym. Są to działania, które najczęściej opiewają na kwoty powyżej 8 mln zł i tu istotne było uzyskanie w szybszy, łatwiejszy sposób pieniędzy na realizację kolejnych zadań z harmonogramu. Również w ramach Działania 8.1 i 8.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka PARP przewiduje wypłatę zaliczki w wysokości do 30% wartości dofinansowania. Beneficjenci realizujący projekty w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko mogą pozyskać zaliczki zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego.
Przedsiębiorcy, którzy już podpisali umowy, mogą zwrócić się do Instytucji Pośredniczącej z prośbą o aneksowanie umów.
Województwa czekają
Nie wszystkie województwa wprowadziły zaliczki jako formę wypłaty środków unijnych. Do tej pory można je otrzymać w: dolnośląskim, podkarpackim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim, zachodniopomorskim, lubuskim oraz łódzkim. W pozostałych regionach albo nie ma jeszcze wiążących decyzji albo w ogóle nie planuje się wprowadzenia zaliczek.
Nie wszystkie z wymienionych wyżej województw umożliwiają uzyskanie zaliczki w ramach wszystkich dostępnych dla przedsiębiorców działań. Poza tym poziom ewentualnego dofinansowania określany jest procentowo i waha się w zależności od indywidualnej decyzji Instytucji Pośredniczących. Dofinansowanie w formie zaliczki może być wypłacane w jednej lub kilku transzach, ale niektóre z instytucji zarządzających określają maksymalną dopuszczalną wysokość pierwszej transzy.
Ile i gdzie
Ubieganie się o zaliczkę na projekty inwestycyjne dla przedsiębiorców umożliwia m.in. Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca, pełniąca rolę Instytucji Pośredniczącej w tym województwie. Na realizację projektów w ramach Działania 1.1. i 1.2 istnieje możliwość uzyskania zaliczki maksymalnie do wysokości 35% kwoty dofinansowania. Beneficjenci otrzymują wsparcie w formie jednej transzy, a pozostała kwota stanowi refundacje części wydatków kwalifikowanych.
Korzyści, jakie niesie możliwość otrzymania dofinansowania w formie zaliczki, dostrzega także Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych i oferuje beneficjentom aż do 95% całkowitej wartości dofinansowania. Pozostałą kwotę ma wypłacać w formie refundacji. Uwaga: zaliczka musi być rozliczona w ciągu 10 dni roboczych od daty otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy. O zaliczki w Mazowieckiem mogą ubiegać się też beneficjenci, którzy złożyli wnioski o dofinansowanie w ubiegłorocznych konkursach.
Kolejnym regionem jest województwo podlaskie. Przekazanie zaliczki następuje tu na podstawie wniosku o płatność przez Instytucję Zarządzającą w jednej lub kilku transzach. Pierwsza transza stanowi nie więcej niż 35% dofinansowania, jednak nie może przekroczyć kwoty 1 mln zł dofinansowania. Natomiast kolejna transza w formie zaliczki jest uzależniona od rozliczenia co najmniej 80% ostatniej otrzymanej transzy.
W województwie podkarpackim wsparcie w postaci zaliczki udzielane jest jedynie beneficjentom Działania 1.1 schemat A 'Wsparcie kapitałowe funduszy' Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013. Beneficjenci tego działania mogą ubiegać się o zaliczkę do 100% wartości dofinansowania. Zaliczka przekazywana jest w jednej lub kilku transzach, a wypłata kolejnej uzależniona jest od rozliczenia co najmniej 80% łącznej wartości środków przekazanych wcześniej.
W województwie zachodniopomorskim w ramach działań inwestycyjnych potencjalni beneficjenci mogą otrzymać do 70% wysokości dofinansowania. Wypłata może nastąpić w jednej lub kilku transzach, zgodnie z zapisami umowy o dofinansowanie. W przypadku przekazywania wsparcia w kilku transzach wysokość jednej jest nie większa niż 35% wysokości całego dofinansowania. Kolejna część jest uzależniona od rozliczenia pieniędzy otrzymanych wcześniej, nie mniej niż 70% łącznej kwoty dofinansowania.
W województwie lubuskim Instytucja Zarządzająca LRPO może przekazać beneficjentowi dofinansowanie w formie zaliczki maksymalnie do 95% całej kwoty. Istnieje możliwość przekazania zaliczki w jednej transzy, ale tylko wtedy, kiedy beneficjent będzie miał możliwość wydatkowania pieniędzy w okresie rozliczeniowym (maksymalnie 3 miesięcy). Jeśli zaliczka wypłacana jest w transzach, to wypłata kolejnych podobnie jak w innych województwach następuje po rozliczeniu nie mniej niż 70% łącznej kwoty przekazanych wcześniej transz.
W województwie kujawsko-pomorskim wysokość dotacji w omawianej postaci została określona przez Instytucję Pośredniczącą na poziomie 35%.
Województwo pomorskie z kolei planuje taką pomoc, że potencjalni beneficjenci mogą liczyć na zaliczki w najbliższych konkursach.
Ostatnim regionem 'zaliczkowym' jest województwo łódzkie. Podobnie jak wyżej, przekazanie pierwszej transzy możliwe jest na podstawie umowy o dofinansowanie i wniosku o pierwszą płatność. Natomiast podstawowym warunkiem przekazania dotacji w formie zaliczki jest przedstawienie zabezpieczenia prawidłowej realizacji umowy w formie i na kwotę określoną w umowie o dofinansowanie. Kwota została określona na poziomie 20% i jest wypłacana w systemie transz, ale i tu przekazanie kolejnej transzy uzależnione jest od rozliczenia w 100% pieniędzy otrzymanych wcześniej.
Hanna Bartkowiak
Marta Wichlińska
konsultanci Zespołu Doradców Unijnych SmartConsulting