Maspex, Canpack, Cersanit - to tylko kilka z przykładów polskich firm, które na rumuńskim rynku dostrzegły swoją szansę. Dziś jest ich tam ponad 500 (łącznie polskie inwestycje w Rumunii, według stanu na koniec 2007 r., wyniosły ponad 189 mln euro). Obecność sporej części z nich to skutek wejścia Rumunii do UE. Polski biznes przyciągnęły także: 16 proc. CIT, niskie koszty pracy oraz stosunkowo duży i rozwijający się rynek zbytu. Potencjalnych inwestorów Ministerstwo Gospodarki zachęca tak: „co do możliwości dalszego inwestowania, praktycznie ich zakres jest bardzo szeroki. Rumunia nadal pozostaje rynkiem rozwijającym się, na którym dobrze zorganizowane przedsiębiorstwo oferujące konkurencyjny towar bądź usługę ma realne szanse szybkiego wzrostu”.
Duży potencjał dla eksportu
Równocześnie z rozpoczęciem unijnej kariery, w Rumunii rozwinęły się nie tylko polskie inwestycje. W latach 2006-2007 polski eksport wzrósł o ponad 0,5 mld, do ponad 1,5 mld euro. I choć już w 2008 r. dynamika sprzedaży spadła, eksperci przewidują, że w dłuższej perspektywie członkostwo Rumunii w Unii nadal powinno ułatwiać wzajemną wymianę, co w efekcie musi zaowocować kontynuacją dobrego tempa wzrostu polskiego eksportu, potencjalnie w granicach 20-25% rocznie. Pozytywnie na rozwój kontaktów może wpłynąć także wzrost polskich inwestycji, które często indukują import półproduktów z Polski.
Do Rumunii eksportujemy głównie metale nieszlachetne i wyroby z tych metali (w 2007 r. osiągnęły wartość 320 mln euro), wyroby przemysłu elektromaszynowego, pojazdy, RTV, produkty mineralne, wyroby przemysłu chemicznego oraz żywność. Właśnie w Rumunii miała miejsce pierwsza kampania polskich soków marchwiowych zorganizowana za unijne pieniądze w ramach mechanizmu wsparcia działań promocyjnych. Kampania była skuteczna - jak pokazały badania przeprowadzone po zakończeniu działań promocyjnych, spożycie soków z Polski znacznie wzrosło.
Bariery dobrze znane
Jak w każdym rozwijającym się kraju, w Rumunii nie brakuje problemów, które mogą dokuczyć przedsiębiorcom. Wielu z polskich inwestorów przyznaje, że chociaż nie odczuwają specjalnych barier, prawo jest nowoczesne (gorzej z jego implementacją), a warunki rejestracji firm korzystne, specjalnych zachęt również trudno się tu spodziewać. Rumunia nadal boryka się z problemem korupcji, biurokracją - czyli tym, co w Polsce przerabialiśmy kilkanaście lat temu.
Barierą na którą zwraca uwagę Ministerstwo Gospodarki i o której powinni pamiętać polscy biznesmeni jest brak wsparcia dla finansowania działalności małych i średnich przedsiębiorstw (kredyty, gwarancje).
Do tego wszystkiego doszły problemy stricte kryzysowe. Według Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji w Bukareszcie, tamtejsze firmy masowo nie wywiązują się ze swoich zobowiązań - do sądów w Bukareszcie wpływa dziennie średnio 200-300 wniosków o ogłoszenie upadłości dłużników biznesowych, którzy nie regulują swoich zobowiązań (w związku z tym Trybunał w Bukareszcie musiał podwoić liczbę okienek do obsługi). Łączne zaległości kredytowe społeczeństwa rumuńskiego szacowane są na 2,86 mld RON. Z tego powodu banki wystąpiły z wnioskiem do NBR o wydłużenie ustawowego okresu wszczynania procedury egzekucji komorniczej z 90 dni obecnie do 120, a nawet 150 dni. Argumentują to faktem, iż dłużnicy często i tak nie mają możliwości spłacania zobowiązań. Według statystyk, w roku 2008 upadły w Rumunii 14 483 firmy, co oznacza wzrost o 75% w porównaniu z rokiem 2007.
Z paczką „Marlboro” w zanadrzu
Znawcy rumuńskiej etykiety biznesowej podkreślają na wstępie, że tamtejszy biznes jest bardzo zhierarchizowany i darzy respektem starszych i doświadczonych. Z tego względu duże znaczenie przywiązuje się w Rumunii do tytułów. Zawracając się do naszego rumuńskiego partnera należy zatem używać tytułów (doktor, inżynier) w połączeniu z nazwiskiem.
W poradniku Polskiej Izby Gospodarczej Eksporterów Importerów i Kooperacji możemy odnaleźć inne ciekawe rady:
● na umówione spotkania przychodź zawsze na czas (chociaż Rumuni potrafią się spóźnić, od gości oczekują jednak punktualności);
● wskazane jest umawianie spotkań z odpowiednim wyprzedzeniem (od dwóch do trzech tygodni przed terminem spotkania);
● spotkania można umawiać listownie, następnie powinny być potwierdzone telefonicznie, faksem lub e-mailem;
● korespondencję biznesową dobrze jest prowadzić w języku angielskim lub francuskim (listy napisane w obcym języku traktuje się z większym respektem, aniżeli napisane w języku rumuńskim)
Warto także wiedzieć, że początkowe kontakty biznesowe będą bardzo sformalizowane, a rumuńscy partnerzy mogą podchodzić do nas z rezerwą. Sami będą utrzymywać postawę profesjonalisty. Warto się jednak starać w pierwszych momentach, nawiązanie bliższych relacji otwiera bowiem wiele drzwi.
Na spotkaniach należy, jak wspomnieliśmy, zjawiać się punktualnie i być przygotowanym, że chwilę będziemy musieli poczekać na rumuńskiego partnera.
As w rękawie
Negocjacje z Rumunami to twardy orzech do zgryzienia - liczne i długotrwałe spotkania są powszednim chlebem rozpoczynających tam biznes przedsiębiorców. Ponieważ decyzje są podejmowane przez najwyższych rangą menedżerów, lepiej trzymać asy w rękawie do chwili rozmowy z najważniejszymi członkami rumuńskiej delegacji. Trzeba także unikać postawy konfrontacyjnej i agresywnych technik sprzedaży.
Specjaliści radzą też, aby w trakcie rozmów utrzymywać stały kontakt wzrokowy. Rozbiegane spojrzenie może być odebrane jako brak zainteresowania, lub co gorsza, szacunku. Rozmowy, w przeciwieństwie do spojrzenia, nie powinny być bezpośrednie. Lepiej unikać pytań wprost, bezpośredniość nie przyniesie negocjacyjnego sukcesu.
Nie powinno się również podejmować wątków politycznych i problemów, z którymi boryka się Rumunia. Pytania o rodzinę także nie będą najlepszym pomysłem na wypełnienie rozmowy, dlatego zawczasu trzeba przygotować neutralną tematykę.
Ponieważ Rumunia nie należy do najbogatszych krajów w Unii, mile widziane są prezenty.
Kawa, dobre mydła, czekoladki, perfumy są mile widziane. Jak czytamy we wspomnianym poradniku Polskiej Izby Eksporterów Importerów i Kooperacji, nawet jeśli nie palimy, warto przywieźć parę kartonów (w dozwolonych ilościach). Papierosy przydadzą się przy załatwianiu wielu spraw, a taksówkarz, restaurator, czy hotelowy boy, lepiej się nami zajmie otrzymując wcześniej do ręki paczkę dobrych amerykańskich, papierosów.
Podatki w Rumunii - wszyscy po równo
Jednolita stawka podatku dochodowego, zarówno CIT jak i PIT, wynosi 16%. Płatnikami podatku CIT są zarówno przedsiębiorstwa rumuńskie (od dochodów uzyskanych w Rumunii oraz poza jej granicami), jak i przedsiębiorstwa zagraniczne (w odniesieniu do dochodów uzyskanych z działalności na terenie Rumunii). Podatek dochodowy od mikroprzedsiębiorstw (obroty roczne poniżej 100 tys. euro) wynosi 3% przychodu. Podatek od zysków kapitałowych wynosi również 16%. Podstawowa stawka VAT to 19%.
Źródło: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Bukareszcie
5 kroków rejestracji firmy Rumunii
Krok 1 Rejestracja nazwy firmy w Rejestrze Handlowym
Pierwszą rzeczą, konieczną przy rejestracji firmy w Rejestrze Handlowym (www.onrc.ro) jest sprawdzenie, czy wybrana nazwa jest dostępna i - jeżeli Rejestr to potwierdzi - zastrzeżenie jej na 3 miesiące. Tak zastrzeżoną wstępnie nazwą można się posługiwać przy kolejnych krokach rejestracji.
Krok 2 Przygotowanie dokumentów
Przygotowanie i poświadczenie notarialne dokumentów spółki (akt założycielski nowej spółki, deklaracje wspólników, odpowiednie tłumaczenie dowodów osobistych lub aktów założycielskich wspólników, uprawomocnienie zarządcy spółki, itd.).
Krok 3 Zdeponowanie środków w banku jako kapitału założycielskiego
Przy rejestracji spółki konieczne jest ustanowienie jej kapitału założycielskiego w formie depozytu bankowego. W przypadku spółki z o.o. (nazywanej w Rumunii: SRL) kapitał minimalny to 200 RON.
Krok 4 Rejestracja firmy w Rejestrze Handlowym
Uzyskanie wpisu do Rejestru Handlowego jest połączone z decyzją sądu, publikacją w Gazecie Oficjalnej, rejestracją do celów podatkowych (w tym otrzymaniem odpowiednika NIP), rejestracją do celów statystycznych i rejestracją związaną z ubezpieczeniem społecznym. Konieczne jest przy tym określenie takich informacji jak kapitał założycielski, nazwa, właściciele, zarząd, siedziba, zakres działalności.
Krok 5 Rejestracja umów o pracę
Wszystkie umowy o pracę osób zatrudnionych w firmie muszą być zarejestrowane w lokalnym urzędzie pracy, w terminie do 20 dni od momentu rozpoczęcia pracy. W Rumunii Karta Pracy (Carnet de Munca) jest nadal podstawowym dokumentem pracownika określającym jego staż pracy, zajmowane stanowisko, zmiany w uposażeniu, etc.
Źródło: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Bukareszcie
Grzegorz Stańczak
Krajowa Izba Gospodarcza
www.kig.pl