Konwencja rzymska zastąpiła odpowiednie przepisy ustawy z 12 listopada 1965 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (DzU nr 46, poz. 290 - zwana dalej PMP). Ustawa ta w dalszym ciągu będzie jednak miała zastosowanie do umów zawartych przed wejściem w życie Konwencji.
Zgodnie z prawem prywatnym międzynarodowym strony mogą poddać stosunek pracy wybranemu przez siebie prawu, jeżeli pozostaje ono w związku z tym stosunkiem.
Jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa, stosunek pracy podlega prawu państwa, w którym strony w chwili powstania tego stosunku mają miejsce zamieszkania albo siedzibę. Jeżeli praca jest, była lub miała być wykonywana w przedsiębiorstwie pracodawcy, rozstrzyga, zamiast jego miejsca zamieszkania albo siedziby - siedziba przedsiębiorstwa. Stąd próbując ustalić prawo właściwe, należy przede wszystkim rozstrzygnąć, czy stosunek pracy istnieje między dwiema osobami fizycznymi czy między pracodawcą, który jest osobą prawną, a pracownikiem (będącym osobą fizyczną).
Natomiast w sytuacji gdy strony nie mają miejsca zamieszkania albo siedziby w tym samym państwie i nie dokonały wyboru prawa, stosuje się prawo państwa, w którym praca jest, była lub miała być wykonywana.
Transgraniczne umowy o pracę to umowy zawierane między pracownikami będącymi obywatelami polskimi a zagranicznymi zakładami pracy, w sytuacji gdy zagraniczna spółka nie ma np. w Polsce żadnego przedsiębiorstwa, czy innego podmiotu upoważnionego do jej reprezentacji na terenie naszego kraju. Może mieć to również miejsce w przypadku, gdy zagraniczny pracodawca myśli dopiero o utworzeniu odpowiedniego podmiotu w Polsce i już na tym etapie zachodzi potrzeba zatrudnienia pracownika.
Strony muszą wówczas rozstrzygnąć, które prawo będzie prawem właściwym dla łączącego ich stosunku prawnego. Reguły PMP niejednokrotnie rodziły w tym zakresie problemy natury interpretacyjnej poszczególnych jego zapisów.
Konwencja Rzymska wprowadza nowe zasady dopuszczalności wyboru przez strony prawa rządzącego umową (w odniesieniu do stosunku pracy w art. 6). Od 1 sierpnia 2007 r. nie ma wymogu istnienia związku między wybranym przez strony prawem rządzącym umową o pracę a umową zawieraną między stronami.
Nie oznacza to jednak całkowitej swobody stron. W odniesieniu do niektórych kwestii przepisy prawa polskiego wprowadzają wymóg zachowania właściwości. Pracownik świadczący pracę na terytorium Polski, stosownie do okoliczności składających się na ten stosunek zatrudnienia, będzie chroniony powszechnie obowiązującymi przepisami polskiego Kodeksu pracy.
Natomiast w przypadku braku wyboru prawa do umów o pracę stosuje się:
l prawo państwa, w którym pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy i to nawet wówczas, gdy jest tymczasowo oddelegowany do innego państwa albo
l prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, w którym pracownik został zatrudniony, jeżeli zazwyczaj nie świadczy on pracy w jednym i tym samym państwie, chyba że z całokształtu okoliczności wynika, że umowa o pracę wykazuje ściślejszy związek z innym państwem. W takim przypadku stosuje się prawo tego innego państwa.
Jakub Kaniewski