Strona umowy obowiązana jest do poinformowania o wpływie okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 na należyte wykonanie umowy oraz na zasadność ustalenia i dochodzenia kar umownych oraz odszkodowań, a także ich wysokość (art. 15r ust. 6 specustawy koronawirusowej). W konsekwencji. To na Zamawiającym spoczywa obowiązek poinformowania Wykonawcy o ocenie okoliczności wskazanych przez Wykonawcę, które mają wpływ na należyte wykonanie umowy, a także ich znaczenia przy ustalaniu ewentualnej podstawy zwolnienia Wykonawcy z odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy.
W przypadku stwierdzenia zaistnienia podstaw braku odpowiedzialności kontraktowej Wykonawcy, Zamawiający winien odstąpić od naliczenia kar umownych oraz ich dochodzenia, jak i ustalenia i dochodzenia odszkodowania. Jako przykład uzasadniający stwierdzenie braku odpowiedzialności kontraktowej Wykonawcy w zakresie nieterminowego wykonania przedmiotu umowy, można wskazać odbywanie kwarantanny przez Wykonawcę lub pracowników Wykonawcy.
W zakresie stosowania regulacji dotyczącej odstąpienia od ustalania kar umownych oraz odszkodowania lub obniżenia ich wysokości, przytoczyć należy uzasadnienie ustawy wprowadzającej art. 15r., cyt.: „w przypadku ustalenia podstaw do przypisania wykonawcy odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy zamawiający powinien rozważyć możliwość obniżenia wysokości kar umownych lub odszkodowania, stosownie do stopnia wpływu okoliczności związanych z COVID-19 na prawidłowość realizacji umowy, a także uwzględniając treści dokonanych zmian umowy”. W konsekwencji, pomimo istnienia odpowiedzialności Wykonawcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, Zamawiający będzie posiadał instrument prawny umożliwiający obniżenie kary umownej lub dochodzonego odszkodowania, przy jednoczesnym uniknięciu odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Umowy zawarte z podwykonawcami
Ustawodawca przewidział również możliwość zmiany umowy zawartej pomiędzy Wykonawcą a podwykonawcą, po stwierdzeniu, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie łączącej ich umowy, która jest związana z wykonaniem zamówienia publicznego lub jego części. Wykonawca oraz podwykonawca uzgadniają odpowiednią zmianę tej umowy, w szczególności mogą zmienić termin wykonania umowy lub jej części, czasowo zawiesić wykonywanie umowy lub jej części, zmienić sposób wykonywania umowy lub zmienić zakres wzajemnych świadczeń (art. 15r ust. 7 specustawy koronawirusowej). Wprowadzona regulacja umożliwia Wykonawcy na renegocjację umów z podwykonawcami w celu ich dostosowania do zmienionych warunków faktycznych i gospodarczych. Co prawda ustawodawca nie zastrzegł, że wykonawca oraz podwykonawca niezwłocznie informują się wzajemnie o wpływie okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 na należyte wykonania umowy, aczkolwiek zasadnym byłoby przyjęcie, że taki obowiązek spoczywa na Wykonawcy i podwykonawcach w celu prawidłowego kształtowania relacji gospodarczych i wzajemnego zaufania partnerów biznesowych.
Ponadto, w przypadku zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego zawartej pomiędzy Zamawiającym a Wykonawcą, która to zmiana obejmuje część zamówienia powierzoną do wykonania podwykonawcy, Wykonawca oraz podwykonawca obowiązani są do uzgodnienia odpowiedniej zmiany umowy zawartej pomiędzy nimi, w sposób zapewniający, że warunki wykonania tej umowy przez podwykonawcę nie będą mniej korzystne niż warunki wykonania umowy pomiędzy Zamawiającym a Wykonawcą (art. 15r ust. 8 specustawy koronawirusowej). Analogiczne rozwiązanie zastosowano również w przypadku umów zawartych pomiędzy podwykonawcą a dalszym podwykonawcą.
Forma zawierania umowy oraz odpowiednie stosowanie przepisów
W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz związanych z nimi ograniczeń w przemieszczaniu się, umowy w sprawie zamówienia publicznego zawierane są pod rygorem nieważności w formie pisemnej, albo za zgodą zamawiającego w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Jednocześnie przepisy dotyczące zmiany umów w sprawie zamówień publicznych wynikające z okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 stosuje się odpowiednio do umów w sprawie zamówień publicznych wyłączonych ze stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych, a tym samym m.in. do umów zawartych z zastosowaniem art. 4 pkt 8 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Ustawodawca zastrzegł również, że nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 17 ust. 6 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych:
- nieustalenie lub niedochodzenie od strony umowy, o której mowa w art. 15r ust. 1, należności powstałych w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy w sprawie zamówienia publicznego na skutek okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19, o których mowa w art. 15r ust. 1;
- zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego zgodnie z art. 15r ust. 4.
Jednocześnie wskazano, że nie popełnia przestępstwa, o którym mowa w art. 296 § 1-4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, kto nie ustala lub nie dochodzi od strony umowy, o której mowa w art. 15r ust. 1, należności powstałych w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy w sprawie zamówienia publicznego na skutek okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19, o których mowa w art. 15r ust. 1, lub zmienia umowę w sprawie zamówienia publicznego zgodnie z art. 15r ust. 4.
Wprowadzenie przedmiotowych regulacji stanowi dodatkowe zabezpieczenie dla Zamawiającego, a także daje mu pewność, że podejmowane czynności w ramach art. 15r specustawy koronawirusowej, są dopuszczalne i nie narażają Zamawiającego na odpowiedzialność wynikającą z ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych lub odpowiedzialność karną.
Magdalena Szablewska-Gmerek radca prawny, partner w Kancelarii Florczak, Grabowski, Szablewska-Gmerek Spółka Partnerska Radców Prawnych
Marcin Książyk radca prawny z Kancelarii Florczak, Grabowski, Szablewska-Gmerek Spółka Partnerska Radców Prawnych
Więcej informacji znajdziesz w serwisie MOJA FIRMA