Jednoosobowa działalność gospodarcza
Osoby fizyczne najczęściej prowadzą swoje firmy w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Tak prowadzona firma działa pod nazwiskiem przedsiębiorcy, a majątek firmy jest równocześnie majątkiem własnym jej właściciela. Wynika to z faktu, że jednoosobowa działalność gospodarcza nie ma odrębnej od właściciela osobowości prawnej.
W przypadku śmierci osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą przysługujące jej prawa przechodzą na jej spadkobierców. Do spadku wchodzi również prowadzone przez zmarłego przedsiębiorstwo.
Należy jednak zwrócić uwagę, że nie istnieje możliwość nabycia jednoosobowej działalności w całości za pomocą dziedziczenia. Wynika to bowiem z tego, że formalnie taka działalność nie może zmienić właściciela.
Co nie podlega dziedziczeniu?
Wiele elementów jednoosobowej działalności nigdy nie będzie mogło być odziedziczone. Dziedziczeniu nie podlega firma (nazwa) przedsiębiorstwa, z tego to powodu, że musi zawierać imię i nazwisko przedsiębiorcy. Co więcej nie można odziedziczyć numeru NIP, koncesji i zezwoleń, jakie w ciągu lat uzyskał prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą.
Te wszystkie zastrzeżenia powodują, że spadkobierca musi de facto założyć nową działalność gospodarczą.
Dziedziczenie przedsiębiorstwa
Dziedziczenie przedsiębiorstwa odbywa się na zasadach ogólnych. Oznacza to, że o sposobie dziedziczenia decyduje fakt czy zmarły pozostawił testament, czy też nie.
W przypadku braku testamentu do głosu dochodzi Kodeks cywilny i ogólne zasady dziedziczenia. W przypadku tego sposobu składniki majątkowe, które do tej pory wchodziły w skład przedsiębiorstwa przechodzą w całości na ustawowych spadkobierców przedsiębiorcy. W ten sposób pomiędzy spadkobiercami dochodzi do utworzenia współwłasności ułamkowej całego przedsiębiorstwa.
Oznacza, to że spadkobiercom nie przysługuje wyłączny tytuł własności do żadnego ze składników przedsiębiorstwa, gdyż każdy składnik jest współwłasnością wszystkich spadkobierców. Sytuację tą można zmienić poprzez dział spadku.
Zobacz: Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej - prawo upadłościowe
Dopóki jednak nie zostanie on przeprowadzony trwa współwłasność ułamkowa. Jest to sytuacja dosyć niebezpieczna dla dalszych losów przedsiębiorstwa, gdyż do wielu czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu konieczna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. Przy podejmowaniu czynności zwykłego zarządu potrzebna jest zgodna większości współwłaścicieli. Prowadzenie działalności gospodarczej w takich warunkach może stać się prawie niemożliwe.
Rozwiązaniem jest dział spadku. Jednak z praktyki wiadomo, że postępowania takie mogą trwać kilka miesięcy, a przy pojawieniu się sporów nawet ponad rok.
Firma w testamencie
W przypadku spisania testamentu nie można do końca wykluczyć możliwości rozdzielenia składników przedsiębiorstwa. Zgodnie z prawem spadkobierca w testamencie może określić jedynie wielkość korzyści, jakie mają przypaść poszczególnym spadkobiercom. Na mocy testamentu również dochodzi do działu spadku. W tym jednak sądy przeważnie dążą do zachowania działalności gospodarczej w niepodzielonej całości.
O ile w testamencie nie zostały pominięte wszystkie osoby uprawnione do zachowku po zmarłym, to dziedziczenie na podstawie testamentu sprawia mniej problemów przy podziale spadku, którego częścią jest przedsiębiorstwo.
Zapis windykacyjny
Najkorzystniejszym sposobem na przekazanie przedsiębiorstwa w całości jednemu spadkobiercy jest umieszczenie w testamencie zapisu windykacyjnego. Zapis windykacyjny umożliwia spadkodawcy zapisanie oznaczonej osobie oznaczonego przedmiotu spadku. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być m.in. przedsiębiorstwo.
Należy jednak pamiętać, że zapis windykacyjny może być zawarty wyłącznie w testamencie sporządzonym w formie testamentu notarialnego. Zapisobierca windykacyjny otrzyma jedynie ten przedmiot spadku, który zostanie dla niego wskazany w testamencie.
Zapis windykacyjny daje osobie fizycznej najlepszą możliwość do zadecydowania o losach poszczególnych elementów masy spadkowej. Zapis windykacyjny jest zatem najlepszym sposobem na przekazanie prowadzonej działalności gospodarczej na konto jednego ze spadkobierców.
Zobacz: Zagrożenia dla przedsiębiorstw w 2013 roku