Jeśli dłużnik zawiera umowy, w wykonaniu których jego wierzyciele mogą nie odzyskać swoich należności, a drugiej stronie umowy jest to wiadome, to każdy z wierzycieli może domagać się, aby sąd uznał tę umowę za bezskuteczną w stosunku do niego. Będzie to faktycznie oznaczało, że wierzyciel będzie mógł zaspokoić swe wierzytelności z majątku będącego przedmiotem wspomnianej umowy.
Kiedy dłużnik stara się odwlec zapłatę należności, a z rynku dobiegają nas informacje, że sprzedaje za bezcen swój majątek podstawionym ludziom, to bez wątpienia czas zacząć działać. Zniweczenie skutków niekorzystnych umów odbywa się poprzez pozew złożony do sądu przeciwko obu stronom umowy, tj. dłużnikowi i jego pomocnikowi. Sąd stwierdzi nieskuteczność umowy wobec powoda, jeżeli zostanie wykazane, że umowa zawarta przez dłużnika doprowadziła do przysporzenia majątkowego po stronie kontrahenta nieuczciwego dłużnika, natomiast sam dłużnik stał się w jej wyniku wypłacalny w mniejszym stopniu, niż był poprzednio.
Ponadto konieczne będzie udowodnienie, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Choć wymogi stawiane przez prawo są trudne, to jednak ustawodawca postanowił wspomóc wierzycieli systemem domniemań, które w konkretnej sytuacji procesowej odwracają ciężar dowodzenia faktów. W ten sposób uważa się, że:
1) umowa dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli na skutek jej zawarcia dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności;
2) jeżeli wskutek umowy dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;
3) jeżeli wskutek umowy dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Wydaje się, że korzyść spółki córki można zakwalifikować jako korzyść osiągniętą przez „przedsiębiorcę pozostającego z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych”;
4) jeżeli w chwili umowy darowizny dłużnik był niewypłacalny lub stał się niewypłacalny wskutek jej dokonania, to domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Ponadto sytuację wierzyciela upraszcza okoliczność, gdy wskutek umowy zawartej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, gdyż wierzyciel może żądać uznania jej za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Andrzej Kowalczyk
Podstawa prawna:
art. 527 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.).