Ustawa z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, która wchodzi w życie 21 grudnia, implementuje Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE z 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dz.Urz. WE z 2005 r. nr 149, s. 22-39). Dyrektywa przyjęła model harmonizacji totalnej, regulując poszczególne kwestie kazuistycznie, nie pozostawiając praktycznie państwom członkowskim pola manewru w zakresie jej implementacji. W konsekwencji polska ustawa jest stosunkowo wiernym odwzorowaniem Dyrektywy o zwalczaniu nieuczciwych praktyk rynkowych.
Zakres stosowania przepisów
Na uwagę zasługuje przede wszystkim szeroki zakres stosowania nowej ustawy. Jest to konsekwencja wprowadzenia do niej dwóch pojemnych pojęć - przedsiębiorcy i produktu. Przez przedsiębiorcę rozumie się osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową, nawet jeżeli działalność ta nie ma charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osoby działające w ich imieniu lub na ich rzecz. Produkt zaś oznacza każdy towar lub usługę, w tym nieruchomości, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych.
Nieuczciwe zachowania
Nowa ustawa zawiera - podobnie jak ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji - klauzulę generalną oraz sankcjonuje dwa główne typy nieuczciwych zachowań rynkowych: nieuczciwe praktyki rynkowe wprowadzające w błąd oraz agresywne praktyki rynkowe. Pierwszy rodzaj nieuczciwych praktyk dotyczy działań rynkowych, np. reklamy lub propozycji zawarcia umowy, które wprowadzają konsumenta w błąd i powodują, iż konsument podejmuje decyzję, której nie podjąłby, gdyby nie wadliwy impuls lub zachęta ze strony przedsiębiorcy. Drugi rodzaj nieuczciwych praktyk ingeruje wręcz w wolność i dobra osobiste konsumenta i zasługuje na szczególne potępienie. Przykładem agresywnych praktyk rynkowych może być agresywna akwizycja.
Ustawa dokonuje dalszego rozróżnienia nieuczciwych praktyk wprowadzających w błąd na działania wprowadzające w błąd i zaniechania wprowadzające w błąd. Taki podział jest konsekwencją podniesienia rangi zaniechania (np. niepodawania informacji o ryzykach związanych z korzystaniem z produktu) na gruncie Dyrektywy.
Nowością jest wprowadzenie do ustawy praktyk, które są uznane za nieuczciwe w każdych okolicznościach. Nie ma więc tutaj miejsca na pole manewru. Jeżeli zostanie wykazane, że przedsiębiorca stosował daną praktykę, to takie działanie jest uznane z góry za nieuczciwe i uruchamia sankcje określone w ustawie. Lista nieuczciwych praktyk rynkowych w każdych okolicznościach składa się z dwóch grup: praktyk wprowadzających w błąd, obejmujących w tym przypadku aż 23 pozycje, oraz praktyk agresywnych, których ustawa wskazuje osiem.
Odpowiedzialność cywilna
Naruszenie przepisów ustawy skutkuje odpowiedzialnością cywilną, np. obowiązkiem zapłaty odszkodowania, natomiast w przypadku praktyk agresywnych ustawa przewiduje również sankcje karne. Z roszczeniami może wystąpić nie tylko indywidualny konsument, ale także organizacje wspomagające ochronę konsumenta, np. powiatowy rzecznik konsumentów. Dla kwestii odpowiedzialności na gruncie ustawy ważny jest też fakt zmiany rozkładu ciężaru dowodu w przypadku praktyk wprowadzających w błąd. To przedsiębiorca musi wykazać, iż jego działania nie wprowadzają w błąd.
KONFERENCJA GP NIEUCZCIWE PRAKTYKI RYNKOWE
Gazeta Prawna, wspólnie z Kancelarią Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, organizuje 30 listopada konferencję nt. Nieuczciwe praktyki rynkowe - nowa ustawa, nowe wyzwania. Podczas konferencji eksperci omówią praktyczne aspekty stosowania nowej ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Formularz zgłoszeniowy dostępny na stronie:
www.gazetaprawna.pl/konferencje/praktyki
JAROSŁAW SROCZYŃSKI
ARKADIUSZ MICHALAK
prawnicy w kancelarii Soltysiński Kawecki & Szlęzak