Ponieważ majątek dłużnika w postępowaniu naprawczym znajduje się poza bezpośrednią kontrolą sądu, dlatego trzeba go chronić przed ewentualnym nieprawidłowym rozporządzeniem lub obciążeniem. W postępowaniu naprawczym dłużnik zachowuje pełnię swoich praw, może normalnie prowadzić działalność, ale z pewnymi ograniczeniami zmierzającymi do zachowania praw wierzycieli. Są to następujące ograniczenia: zakaz rozporządzenia majątkiem oraz zakaz obciążania go.
Zakaz rozporządzania majątkiem oznacza zakaz jego sprzedaży, wypożyczania, obciążania stosunkami obligacyjnymi. Natomiast zakaz obciążania oznacza zakaz ustanowienia na nim ograniczonych praw rzeczowych (hipoteka, zastaw i inne) oraz innych praw służących osobom trzecim. Zakazy te jednak nie mogą ograniczać prowadzenia bieżącej działalności przez dłużnika. Dlatego nie dotyczą one czynności związanych z prowadzeniem bieżącej działalności przez dłużnika.
Ramy tych zakazów będą zależały od tego, jakie przedsiębiorstwo prowadzi dłużnik. Na przykład dla spółki zajmującej się drobnym handlem spożywczym, sprzedaż sklepu, czyli nieruchomości należącej do tej spółki, na pewno przekroczyłaby zakres czynności dozwolonych dla dłużnika w postępowaniu naprawczym. Byłoby to rozporządzenie majątkiem ponad zwykłą działalność dłużnika.
Zupełnie inna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku dłużnika zajmującego się obrotem nieruchomościami, który kupuje i sprzedaje kilka, kilkanaście nieruchomości miesięcznie. Naturalne jest, iż również w czasie postępowania naprawczego przedsiębiorstwo takiego dłużnika sprzedawałoby i kupowałoby nieruchomości i wówczas odbywałoby się to w zakresie normalnego działania tego przedsiębiorstwa i byłoby dozwolone. Dopuszczając pewne czynności podczas trwającego postępowania naprawczego, ustawa nie odwołuje się do żadnych wartości kwotowych. Bierze się jedynie pod uwagę, czy dokonanie określonej czynności mieści się w zakresie czynności dokonywanych w ramach zwykłego prowadzenia działalności przez dłużnika.
Sytuacja dłużnika jest więc zbliżona do sytuacji dłużnika w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu i z pozostawionym zarządem własnym.
Ustawa nakazuje też stosować w tym postępowaniu wszystkie zapisy dotyczące nadzorcy sądowego. Dlatego dłużnik w postępowaniu naprawczym zachowuje swobodę dysponowania swoim majątkiem. Jest jednak ograniczony w swobodzie dysponowania nim i obciążania go - dla bezpieczeństwa wierzycieli.
W postępowaniu naprawczym dłużnik dysponuje wieloma przywilejami, na przykład podlega ochronie przed egzekucją prowadzoną przez wierzycieli, zawieszone jest naliczanie odsetek, ma możliwość przeprowadzenia tego postępowania samodzielnie w sposób szybki i sprawny. Natomiast ceną za to jest powstrzymanie się przez trzy lub cztery miesiące (bo tyle może trwać postępowanie naprawcze) przed rozporządzaniem swoim majątkiem i obciążaniem go.
Te wszystkie rozwiązania nie mają obecnie praktycznego zastosowania, ponieważ postępowanie naprawcze przewidziane jest zgodnie z obecnym brzmieniem ustawy tylko dla dłużników w pełni wypłacalnych i jedynie zagrożonych niewypłacalnością. Jednakże w świetle znajdującego się obecnie w Sejmie projektu nowelizacji ustawy prawa upadłościowego i naprawczego, postępowanie naprawcze będzie stosowane również w stosunku do osób w niewielkim stopniu zadłużonych, czyli już niewypłacalnych, ale jeszcze mających zdolność naprawczą. Wtedy wszystkie przepisy regulujące sposób naprawy firmy uzyskają praktycznie możliwość ich zastosowania. Nawet w warunkach gospodarki dobrze prosperującej taka możliwość jest bardzo istotna i może skutecznie ochronić przed ostatecznym bankructwem i wyeliminowaniem przedsiębiorstwa z rynku.
PIOTR ZIMMERMAN
radca prawny Kancelaria Wardyński i Wspólnicy
Not. MPS