Na gruncie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 roku dotyczącego produktów kosmetycznych, odpowiedzialność za wprowadzenie produktu kosmetycznego do obrotu ponosi „osoba odpowiedzialna”. Przepisy Rozporządzenia wprawdzie nie zawierają legalnej definicji tego pojęcia, jednak w sposób jednoznaczny wskazują tę osobę oraz określają zakres jej obowiązków. Osoba odpowiedzialna gwarantuje, że wprowadzony przez nią produkt kosmetyczny spełnia wszystkie wymogi przewidziane w Rozporządzeniu, zarówno formalne związane z wprowadzeniem produktu na rynek i przechowywaniem dokumentacji dotyczącej produktu kosmetycznego, jak i związane zapewnieniem, że produkt kosmetyczny jest bezpieczny dla zdrowia ludzi w normalnych lub dających się przewidzieć warunkach stosowania.
Jaka jest zasada ponoszenia odpowiedzialności za produkt kosmetyczny?
W motywach do Rozporządzenia zostało stwierdzone, że jego celem jest jasne określenie zakresu odpowiedzialności za produkt kosmetyczny. Realizacji tego założenia służy reguła, że każdy produkt kosmetyczny powinien zostać podporządkowany odpowiedzialnej za niego osobie, która ma siedzibę w jednym z krajów członkowskich Unii Europejskiej.
Zasada jest zatem prosta i sprowadza się ona do tego, że za jeden produkt kosmetyczny ponosi odpowiedzialność jedna osoba. W świetle przepisów Rozporządzenia nie są dopuszczalne „spory kompetencyjne” pomiędzy poszczególnymi podmiotami tworzącymi łańcuch dostaw produktów kosmetycznych. Pełnienie funkcji osoby odpowiedzianej przez jednego z nich, powoduje, że pozostali są zwolnieni z tej odpowiedzialności. Powyższe rozwiązanie jest w pełni uzasadnione, gdyż w interesie konsumentów jest wprowadzenie prostych i przejrzystych reguł ponoszenia odpowiedzialności za produkt kosmetyczny. Co więcej, również interes przedsiębiorców z branży kosmetycznej jest chroniony, gdyż uzyskanie przez nich statusu osoby odpowiedzialnej stanowi efekt ich własnych działań, o których będzie mowa w dalszej części artykułu, a nie arbitralnej decyzji ustawodawcy.
Producent – początkowe ogniowo łańcucha dostaw produktów kosmetycznych
Pierwszym podmiotem mogącym ponosić odpowiedzialność za wprowadzone do obrotu produkty kosmetyczne jest ich producent. Producent jest pierwszym ogniwem w łańcuchu dostaw produktów kosmetycznych, gdyż to w wyniku jego działań powstaje dany produkt kosmetyczny, o określonym składzie i właściwościach. Sytuacja prawna producentów kosmetyków jest zróżnicowana w zależności od kraju, w którym znajduje się ich siedziba, a także miejsca produkcji kosmetyków.
W przypadku produktu kosmetycznego wyprodukowanego we Wspólnocie, który nie podlega eksportowi i importowi do Wspólnoty, osobą odpowiedzialną jest producent mający siedzibę na terenie Wspólnoty. Uznanie producenta za osobę odpowiedzianą uzależnione jest od spełnienia przez niego łącznie, trzech przesłanek. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że miejsce wytwarzania produktów kosmetycznych musi znajdować się w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej. Następnie, produkty kosmetyczne po ich wytworzeniu, a przed ich wprowadzeniem do obrotu, nie mogą opuścić terytorium Wspólnoty, gdyż w innym razie staną się produktami eksportowanymi z UE, a następnie importowanymi do UE. Nadto, siedziba producenta powinna znajdować się w kraju członkowskim UE.
Powyższe warunki uznania producenta za osobę odpowiedzialną są w pełni zrozumiałem, gdyż w zasadzie nakładają one na producenta wymóg, żeby każdy etap poprzedzający udostępnienie produktów kosmetycznych użytkownikom końcowym miał miejsce na terytorium UE, gdzie obowiązują tożsame reguły sanitarne, czy też produkcyjne. Nadto, wymagają również, żeby sam producent temu prawu podlegał.
Inaczej kształtuje się jednak sytuacji producenta produktów kosmetycznych, który nie ma siedziby na terytorium jednego z państw członkowskich UE, gdyż nie może on pełnić funkcji osoby odpowiedzianej, nawet jeżeli produkty kosmetyczne zostały wyprodukowane w UE i nie podlegały eksportowi i importowi do UE.
Produkt kosmetyczny importowany. Jaka jest odpowiedzialność importera za produkt kosmetyczny?
W wypadku produktu kosmetycznego importowanego, osobą odpowiedzialną za konkretny produkt kosmetyczny wprowadzony przez niego do obrotu jest każdy importer. Definicja produktu kosmetycznego importowanego nie została podana w treści Rozporządzenia, niemniej jednak znaczenie tego terminu można odczytać poprzez porównanie z definicją produktu kosmetycznego wyprodukowanego we Wspólnocie.
Produkt importowany to zatem produkt kosmetyczny, który nie został wyprodukowany na terytorium UE albo produkt kosmetyczny, który faktycznie został wyprodukowany na terytorium UE, ale przed jego wprowadzeniem do obrotu był on przedmiotem eksportu poza UE, a następnie importu do UE. Innymi słowy wszystkie etapy poprzedzające wprowadzenie produktu do obrotu nie odbyły się na terytorium UE.
Należy również podkreślić, że zakres odpowiedzialności importera jest w sposób znaczący ograniczony, gdyż nie odpowiada on za wprowadzenie na terytorium UE wszystkich produktów kosmetycznych danej marki, lecz wyłącznie „za konkretne produkty kosmetyczne wprowadzone przez niego do obrotu”. Innymi słowy nie można przypisać importerowi odpowiedzialności za pojawienie się danej marki kosmetyków na rynku europejskim, lecz wyłącznie za wprowadzone przez niego partie (określoną ilości) tych kosmetyków.
Co więcej, jeżeli jeden i ten sam produkt kosmetyczny został wprowadzony do obrotu przez kilku importerów, to każdy z nich odpowiada za wprowadzone przez siebie partie kosmetyków. Brak jest podstaw do przyjęcia, że odpowiedzialność importerów ma charakter solidarny, innymi słowy, że wszyscy importerzy ponoszą wspólną i łączną odpowiedzialność za produkt kosmetyczny. Powyższe rozwiązanie jest w pełni uzasadnione i logiczne, gdyż każdy z importerów jest samodzielnym podmiotem działającym na rynku, a ponadto sposób postępowania z produktami kosmetycznymi m.in. brak zapewnienia odpowiednich warunków transportu, temperatury, może wpłynąć negatywnie na właściwości danego produktu kosmetycznego. Przyjęcie zatem wspólnej odpowiedzialności importerów byłoby krzywdzące.
Jakie są zasady ponoszenia odpowiedzialności za produkt kosmetyczny przez dystrybutorów?
Kolejnym podmiotem mogącym ponosić odpowiedzialność za produkt kosmetyczny jest dystrybutor. Regułą jest, że dystrybutor nie ponosi odpowiedzialności za udostępniony na rynku produkt kosmetyczny. Inaczej kształtuje się jednak jego sytuacja, jeżeli wprowadza on produkt kosmetyczny do obrotu pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub zmienia produkt już wprowadzony na rynek w sposób mogący mieć wpływ na zgodność z obowiązującymi wymogami. Dystrybutor staje się zatem osobą odpowiedzialną w dwóch sytuacjach. Po pierwszej, jeżeli wprowadza na rynek pod własną nazwą lub znakiem towarowym produkt kosmetyczny wyprodukowany przez inny podmiot.
Druga sytuacja polega na tym, że dystrybutor zmienia wprowadzony uprzednio na rynek produkt kosmetyczny w taki sposób, że w wyniku wprowadzonych zmian produkt może np. utracić dotychczasowe właściwości lub zyskać nowe, co zaś wpływa w sposób oczywisty na zgodność zmienionego produkty z obowiązującymi wymogami. Zmieniony produkt kosmetyczny nie jest już tym samym produktem kosmetycznym, co jego pierwowzór, zatem dystrybutor ponosi odpowiedzialność za te zmiany.
Podsumowanie
Nabycie statusu osoby odpowiedzialnej następuje z mocy prawa i nie jest uzależnione od wydania decyzji przez odpowiednie organy. W konsekwencji to podmioty z branży kosmetycznej powinny same zidentyfikować swoją rolę w łańcuchu dostaw produktów kosmetycznych i w razie uznania, że pełnią one funkcję osoby odpowiedzialnej, podjąć adekwatne działania celem realizacji ciążących na nich obowiązków.
Należy podkreślić, że producent, zarówno mający siedzibę na terytorium UE, jak i jej niemający, oraz importer, mogą wyznaczyć na pełnienie funkcji osoby odpowiedzialnej inny podmiot mający siedzibę w jednym z państw członkowskich UE. W ten sposób scedują ciążącą na nich odpowiedzialność na inny podmiot.
Jacek Mąka – radca prawny w Kancelarii Achtelik Siwka i Wspólnicy Adwokaci i Radcy Prawni w Katowicach
Więcej informacji znajdziesz w serwisie MOJA FIRMA