Istota prokury
Prokura jest swoistym rodzajem pełnomocnictwa. Charakteryzuje się tym, że może zostać udzielona jedynie przez przedsiębiorcę, który podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Dane dotyczące prokury i jej rodzaju ujawnia się w Krajowym Rejestrze Sądowym. Prokurentem może być jedynie osoba fizyczna, posiadająca przy tym pełną zdolność do czynności prawnych. Wymogi te związane są z istnieniem bardzo szerokiego zakresu umocowania prokurenta i szczególnym zaufaniem jaki cechuje ten rodzaj stosunku prawnego.
Polecamy: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł
Zakres prokury precyzuje art. 1091 Kodeksu Cywilnego, który stanowi, że obejmuje ona umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych wyłącznie z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokura udzielana jest w zwykłej formie pisemnej, jednak pod rygorem nieważności. Dokument zawierający takie oświadczenie przedsiębiorcy musi zawierać wyraźne stwierdzenie ustanowienia prokury. Prokury nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że co innego przewidują w tym zakresie przepisy szczególne.
Rodzaje prokury
Kodeks Cywilny wyróżnia trzy rodzaje prokury:
- Prokurę samoistną
- Prokurę łączną
- Prokurę oddziałową.
Prokury samoistnej przedsiębiorca udziela jednej osobie do działania na rzecz podmiotu gospodarczego w sposób samodzielny. Przedsiębiorca może ustanowić również kilku prokurentów. Od niego zależy czy każdemu z tych prokurentów udzieli kolejno prokury samoistnej, w taki sposób, że każdy w nich będzie umocowany do samodzielnego dokonywania pewnych czynności prawnych, których zakres reguluje ustawa, czy też zdecyduje się na udzielenie prokury kilku osobom w sposób łączny. Udzielając prokury łącznej przedsiębiorca określa do dokonywania których czynności prawnych istnieje wymóg współdziałania kilku prokurentów oraz zakres umocowania każdego z prokurentów. Może także ustanowić umocowanie do samodzielnego podejmowania pewnych czynności prawnych dla poszczególnych prokurentów. Prokura oddziałowa (filialna) jest natomiast ograniczona do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.
Wyróżnić można także prokurę łączną – niewłaściwą, na której podstawie prokurent może dokonywać czynności prawnych jednie współdziałając w tym zakresie z inną osobą, którą może być na przykład wspólnik spółki lub członek jej zarządu.
Obowiązek opłacenia dokumentu dotyczącego udzielenie prokury
Prokura samoistna
Istotą prokury samoistnej jest możliwość samodzielnego reprezentowania przedsiębiorcy w zakresie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, które są związane z jego prowadzeniem. Pomimo pewnych ograniczeń zakres umocowania prokurenta jest więc bardzo szeroki.
Zgodnie z art. 205 § 3. oraz 373 § 3. Kodeksu Spółek Handlowych przepisy dotyczące reprezentacji spółki handlowej zawarte w jej umowie albo statucie nie wyłączają ustanowienia prokury jednoosobowej lub łącznej i nie ograniczają praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze zawartych w Kodeksie Cywilnym. Oznacza to, że pomimo ustanowienia w umowie albo statucie spółki wymogu reprezentacji poprzez dwóch członków zarządu w sposób łączny albo jednego członka zarządu działającego łącznie z prokurentem, prokurent samoistny może dokonywać czynności prawnych w imieniu spółki wraz członkiem zarządu albo w sposób samodzielny. Ważnym ograniczeniem tej swobody pozostaje jednak umocowanie jedynie do podejmowania czynności związanych z działalnością spółki, którą reprezentuje, które to nie ogranicza natomiast członków zarządu. Wszelkie więc czynności prawne podjęte przez prokurenta, które dotyczą zakresu spraw dotyczących działalności danego przedsiębiorstwa zostają prawomocnie zawarte.
Czynności prawne nieobjęte przez prokurę
Prokura samoistna, identycznie jak pozostałe rodzaje prokury, nie obejmuje umocowania do następujących czynności:
- Zbycia przedsiębiorstwa
- Oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania
- Zbycia nieruchomości
- Obciążenia nieruchomości.
Prokurent może dokonać powyższych czynności prawnych jedynie w przypadku, gdy zostanie mu udzielone pełnomocnictwo szczególne do poszczególnej czynności prawnej z zachowaniem wymaganej jego formy.
Jan Kowalski, ustanowiony uchwalą zarządu spółki ABC Sp. z o.o. jej prokurentem samoistnym chce zbyć nieruchomość wchodzącą w skład przedsiębiorstwa będącego własnością spółki spółki ABC Sp. z o.o. Żeby w sposób skuteczny dokonać tej czynności prawnej, musi wcześniej otrzymać pełnomocnictwo szczególne do określonej czynności prawnej, a w tym wypadku pełnomocnictwo do sprzedaży konkretnej nieruchomości, które musi zostać sporządzone w formie aktu notarialnego.
Barierę dla działań podejmowanych przez prokurenta samoistnego stanowią też przepisy Kodeksu Spółek Handlowych, które tworzą pewien katalog czynności prawnych, do dokonywanie których uprawnieni są wyłącznie członkowie zarządu danej spółki. Dla przykładu zgodnie z art. 328 § 2. k.s.h. dokument akcji musi zostać opatrzony pieczęcią spółki i podpisem jej zarządu.