Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym. Przepis art. 3571 K.c. umożliwia zastosowanie klauzuli rebus sic stantibus zarówno przez wierzyciela jak i dłużnika. Klauzula rebus sic stantibus pozostaje w ścisłym związku z rozkładem ryzyka przyjmowanego przez strony zobowiązania (umowy w sprawie zamówienia publicznego).
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Zastosowanie art. 3571 K.c. jest uzależnione jest od spełnienia następujących przesłanek: 1) źródłem powstania zobowiązania jest umowa; 2) zmiana stosunków ma charakter nadzwyczajny; 3) zmiana niesie ze sobą nadmierne trudności w spłaceniu świadczenia lub grozi jednej ze stron rażąca strata, czego strony nie przewidywały zawierając umowę; 3) między zmianą okoliczności a wpływem tej zmiany na zobowiązanie istnieć musi związek przyczynowy.
Podstawową przesłanką zastosowania przepisu jest nadzwyczajna zmiana stosunków, przy czym zmiana ta musi zaistnieć po powstaniu zobowiązania. Art. 3571 K.c. dopuszcza także zmianę wcześniejszą, lecz strony nie mogły jej przewidzieć. Nadzwyczajna zmiana okoliczności powinna prowadzić do poważnego naruszenia równowagi kontraktowej, która istniała w momencie zawierania umowy między stronami. Oznacza to, że sytuacja jednej ze stron umowy staje się inna niż w chwili zawierania umowy. Sytuacja ta musi mieć charakter powszechny, a nie indywidualny (np. choroba, pogorszenie sytuacji materialnej strony). Zmiana nadzwyczajna nie musi być spowodowana nadzwyczajną przyczyną (epidemia, klęska żywiołowa). Do przypadków zastosowania klauzuli zaliczają się także: nadzwyczajna zmiana sytuacji gospodarczej, hiperinflacja, duże bezrobocie, masowa upadłość przedsiębiorców, rozruchy masowe, długo trwające strajki generalne. Nadzwyczajną zmianą stosunków nie jest zmiana przepisów prawnych.
Zatrzymanie wadium po nowelizacji PZP
Zgodnie z art. 3571 K.c. wskutek zmiany stosunków musi nastąpić nadmierna trudność spełnienia świadczenia lub groźba rażącej straty dla jednej ze stron. Przepis ten dotyczy przypadków, gdy spełnienie świadczenia jest możliwe. Nadmierna trudność w spełnieniu świadczenia może mieć charakter faktyczny lub prawny. Przeszkody faktyczne dotyczą zarówno natury osobistej (spełnienie świadczenia stanowi zagrożenie dla życia czy zdrowia) jak i majątkowej (np. uzyskanie potrzebnych rzeczy do spełnienia świadczenia jest niemożliwe, ponieważ zostały wyłączone z obrotu).
Rażąco niska cena oferty po nowelizacji ustawy - Prawo zamówień publicznych
Rażąca strata odnosi się zarówno do dłużnika jak i wierzyciela. Przykładem może być sytuacja, gdy uzyskanie rzeczy niezbędnych do spełnienia świadczenia (wykonania zamówienia) wiąże się ze znacznymi kosztami. Art. 3571 K.c. nie dotyczy normalnego ryzyka kontraktowego. Ciężar dowodu zaistnienia przesłanek wymienionych w art. 3571 K.c. spoczywa na tej ze stron, która domaga się interwencji sądu w stosunek zobowiązaniowy. Dopiero wtedy sąd może podjąć kroki potrzebne do modyfikacji bądź rozwiązania stosunku zobowiązaniowego. W takim przypadku sąd ma obowiązek zgodnie z zasadami współżycia społecznego, rozważyć interes obu stron. Warunkiem zastosowania klauzuli rebus sic stantibus jest ustalenie istnienia przez sąd przesłanek wymienionych w art. 3571 K.c. i dokonanie oceny. Jeżeli sąd uzna za zasadną ingerencję w treść stosunku zobowiązaniowego, może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może po rozważeniu interesów stron orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami współżycia społecznego.
W przetargach nie może decydować tylko cena
Rozwiązanie umowy polega na uchyleniu obowiązku stron mocą orzeczenia sądowego. Sąd może jednak wskazać w wyroku datę i może to być data wcześniejsza od daty wydania wyroku. W razie rozwiązania umowy z mocą wsteczną, jeżeli któraś ze stron spełniła już świadczenie, a także w sytuacji rozwiązania umowy ze skutkiem na przyszłość, ale z datą wcześniejszą niż dzień wydania orzeczenia przez sąd, jeżeli po tej dacie zobowiązanie było wykonalne, sąd jest obowiązany orzec o rozliczeniach stron, tj. zasądzić miedzy nimi zwrot należnie spełnionych świadczeń bądź zapłatę równowartości w pieniądzu. Świadczenia te nie muszą być zasądzone w całości, ponieważ art. 3571 K.c. nakazuje, w tym przypadku rozważyć interes stron i rozstrzygać zgodnie z zasadami współżycia społecznego.