Upływ czasu wywołuje różnorakie skutki prawne, między innymi związane z przedawnieniem roszczeń majątkowych. Przedawnienie jest uregulowane przepisami Kodeksu cywilnego (art. 117-125).
Jego istota sprowadza się do ograniczenia w czasie stanu niepewności związanego z istnieniem po stronie dłużnika zobowiązania i brakiem po stronie wierzyciela aktywności w kierunku dochodzenia roszczenia.
Jakie roszczenia ulegają przedawnieniu
Nie wszystkie jednak roszczenia ulegają przedawnieniu. Instytucja ta znajduje zastosowanie jedynie do roszczeń cywilnoprawnych o charakterze majątkowym. Dotyczy to w szczególności stosunków zobowiązaniowych, charakteryzujących się tym, iż osoba uprawniona (wierzyciel) może żądać od osoby zobowiązanej (dłużnika), by zachowała się w określony sposób. Ta ostatnia zobowiązana jest spełnić świadczenie na rzecz podmiotu uprawnionego.
Zatem przedawnieniu ulegają roszczenia mające swoje źródło w umowach (m.in. sprzedaży, o roboty budowlane, najmu, pożyczki i ubezpieczenia), jednostronnych oświadczeniach (np. przyrzeczenie publiczne nagrody w konkursie konsumenckim), czynach niedozwolonych (np. złamanie ręki przez klienta na oblodzonych schodach biura przedsiębiorcy).
Zobacz również serwis: Umowy
Ponadto wśród roszczeń majątkowych istnieje pewna grupa, która na mocy przepisów szczególnych nie ulega przedawnieniu m.in. roszczenie o zniesienie współwłasności (art. 220 Kodeksu cywilnego) i roszczenia chroniące prawo własności (art. 223 k.c.).
Jakie skutki wywołuje przedawnienie
Zasadniczym skutkiem upływu terminu przedawnienia jest uprawnianie dłużnika do uchylenia się od spełnienia świadczenia. Co to oznacza? Dłużnik, zgłaszając zarzut przedawnienia, może odmówić wykonania zobowiązania, a wierzyciel nie może zmusić go do spełnienia świadczenia. Co ważne roszczenie jednak nie wygasa, ale staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym.
Pomimo, iż zobowiązanie nadal istnieje, wierzyciel nie może jednak zwrócić się do właściwego organu państwowego, by ten je wyegzekwował od dłużnika.
Zobacz również serwis: Windykacja
Należy przy tym pamiętać, iż sąd nie bierze pod uwagę z urzędu instytucji przedawnienia. Upływ terminu przedawnienia uwzględniony zostanie dopiero na zarzut podniesiony przez dłużnika. Jeżeli zatem dłużnik w toku procesu nie zgłosi zarzutu przedawnienia, sąd pomimo upływu terminu przedawnienia, wyda orzeczenie zasądzające. Nieznajomość poszczególnych terminów może zatem nam nie tylko bardzo zaszkodzić, ale i wiele kosztować.
Co wynika z podniesienia zarzutu przedawnienia?
Ponieważ roszczenie o zwrot pożyczki pomiędzy osobami fizycznymi wygasa z upływem lat 10, pożyczkodawca musi się pogodzić z twardym stanowiskiem dłużnika i w przyszłości rozważniej podejmować decyzję o udzieleniu pożyczki lub skuteczniej dochodzić jej zwrotu przed terminem przedawnienia.