Program łagodzenia kar leniency pojawił się w polskim prawie w 2004 roku. Umożliwia on uniknięcie lub obniżenie kary finansowej w zamian za dostarczenie dowodów na istnienie kartelu i współpracę z UOKiK. Dotychczas do Urzędu wpłynęły 43 zgłoszenia od przedsiębiorców.
UOKiK prowadzi szereg działań mających na celu upowszechnienie wśród przedsiębiorców wiedzy o programie łagodzenia kar i zachęcenie ich do współpracy z organem antymonopolowym. Przykładem są kampanie edukacyjne. W latach 2009-2011 w środkach masowego przekazu emitowany był spot oparty na rysunkach Marka Raczkowskiego, ze Staszkiem w roli głównej, który namawia pozostałych uczestników porozumienia do dobrowolnego przyznania się do zmowy. Z kolei w 2012 r. prowadzona jest akcja pod hasłem "Przedsiębiorco, nie zmawiaj się".
Działania UOKiK skutkują coraz większą znajomością instytucji leniency przez profesjonalnych uczestników rynku. Świadczą o tym najnowsze badania przeprowadzone przez EU-Consult na zlecenie UOKiK. Od marca do maja 2012 r. na pytania ankieterów odpowiedziało 1200 przedsiębiorców. Z badań wynika, że 41,5 proc. podmiotów wie o programie łagodzenia kar. To znacznie więcej niż w 2009 roku, kiedy taką znajomością wykazało się zaledwie 19 proc. respondentów.
Największą grupą znającą program były duże przedsiębiorstwa. W przypadku podmiotów z co najmniej 250 pracownikami o programie wiedziało 57,4 proc. z nich, natomiast wśród zatrudniających do 9 osób o leniency słyszało zaledwie 15,4 proc. badanych. Wśród znających instytucję leniency ponad 45 proc. uważa, że program łagodzenia kar może skłaniać przedsiębiorców do ujawniania zmów cenowych (10,4 proc. odpowiedzi "tak", 35,7 proc. "raczej tak"), a aż 70 proc. byłaby skłonna z niego skorzystać ("tak" - 19,4 proc, "raczej tak" - 48,6 proc.).
Przedsiębiorców pytano również o szczegółowe przepisy dotyczące leniency. Cieszy fakt, że blisko 90 proc. z nich zdaje sobie sprawę, że z programu może skorzystać przedsiębiorca uczestniczący w porozumieniu ustalającym minimalne ceny towarów (45,6 proc. - "tak", 42,9 proc. - "raczej tak"). Więcej problemów pojawiło się przy pytaniu "Czy z programu łagodzenia kar mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy dokonali połączenia bez uzyskania zgody prezesa UOKiK". Większość ankietowanych udzieliła twierdzącej, czyli błędnej odpowiedzi (32,9 proc - "tak, 36,3 proc. - "raczej tak").
Poza dalszymi działaniami edukacyjnymi Urząd chce również wprowadzić zmiany w prawie, które ułatwią unikniecie lub złagodzenie kary. W projekcie założeń do nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów wiele miejsca poświęcone zostało programowi leniency. Urząd postuluje m.in. wprowadzenie instytucji leniency plus.
Przedsiębiorca, który w danym postępowaniu złożył wniosek jako drugi lub kolejny i tym samym uzyskał tylko częściowe zwolnienie z kary, będzie mógł uzyskać dodatkowe obniżenie kary - pod warunkiem, że poinformuje Urząd o innej zmowie, której również był uczestnikiem. W tej drugiej sprawie będzie miał status pierwszego wnioskodawcy leniency i szansę na unikniecie kary.
Na temat usprawnienia programu leniency dyskutowali uczestnicy debaty pt. Jak skutecznie walczyć z kartelami?, która odbyła się 25 czerwca 2012 r. w Warszawie podczas gali wręczenia nagród dla dziennikarzy Libertas et Auxilium. Wzięli w niej udział: Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel, prezes UOKiK, Katarzyna Karasiewicz z Kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, Małgorzata Modzelewska de Raad - Kancelaria Wierzbowski Eversheds, Maciej Fornalczyk - PKPP Lewiatan oraz Maciej Sobolewski z Wydziału Nauk Ekonomicznych UW.
Zaproszeni goście pozytywnie ocenili proponowane zmiany, w szczególności program leniency plus. Zaznaczyli jednak, że niezbędne jest zapewnienie przedsiębiorcom pewności prawnej, tak aby mogli jeszcze przed złożeniem wniosku oszacować ile zaoszczędzą dzięki współpracy z UOKiK.