Przepisy prawa pracy wymagają, aby w umowie o pracę określić miejsce, w którym pracownik będzie świadczył umówioną przez strony pracę (art. 29 k.p.). Jednocześnie z zasad Kodeksu pracy wynika, że na wyraźne polecenie pracodawcy pracownik jest zobowiązany wykonać pracę poza miejscem określonym w umowie o pracę. Wtedy pracownikowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci diet oraz zwrot kosztów podróży.
Przez miejsce pracy przyjęło się rozumieć stały punkt w znaczeniu geograficznym bądź pewien oznaczony obszar, strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju lub w inny dostatecznie wyraźny sposób, w którym ma nastąpić świadczenie pracy (wyrok SN z 1 kwietnia 1985 r., I PR 19/85, OSP 1986/3/46). Istotny problem z określeniem miejsca pracy, a tym samym niemożność stwierdzenia, czy pracownik znajduje się w podróży służbowej, istnieje w przypadku pracowników stale przemieszczających się. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 19 listopada 2008 r. stwierdził, że podróżą służbową nie jest wykonywanie pracy przez kierowcę transportu międzynarodowego poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, jeżeli praca jest świadczona na obszarze określonym w umowie i w ramach umówionej pracy (uchwała SN z 19 listopada 2008 r., II PZP 11/08, OSNP 2009/13-14/166). Taka interpretacja pozwalała bardzo szeroko określić miejsce pracy, np. terytorium Unii Europejskiej, gdzie pracownik świadczyłby pracę bez prawa do diet z tytułu podróży służbowej.
Ten stan prawny został zmieniony ustawą z 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która została opublikowana w Dzienniku Ustaw nr 43, poz. 246 i weszła w życie 3 kwietnia 2010 r.
Ustawa zmieniająca wprowadza do ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (DzU nr 92, poz. 879 ze zm.) definicję podróży służbowej, zgodnie z którą podróż służbowa to każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy:
• przewozu drogowego poza miejscowość, w której pracodawca ma swoją siedzibę lub
• wyjazdu poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy w celu wykonania przewozu drogowego.
Pracownikom wykonującym przewozy drogowe spełniające powyższe wymagania przysługują diety, o których mowa w art. 775 § 1 k.p. Powołany przepis Kodeksu pracy stanowi, że pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Koszty te, zgodnie z przepisami wykonawczymi, obejmują m.in. pokrycie ceny noclegów i wyżywienia, mają dofinansować pracownikowi pobyt poza miejscem stałego zamieszkania.
Zadaniem tak skonstruowanych przepisów jest ułatwienie funkcjonowania przewoźnikom drogowym przez wprowadzenie elastycznych uregulowań prawnych.
Dodane przepisy umożliwią jednoznaczną kwalifikację podróży służbowej. Tym samym przedsiębiorcy nie poniosą dodatkowych kosztów z tytułu zatrudniania kierowców. Należy jednak pamiętać, że przepisy ustawy o czasie pracy kierowców dotyczą jedynie pracodawców, którzy zatrudniają pracowników wykonujących przewozy drogowe na podstawie umowy o pracę.
Paweł Łukaszuk