• Czy wydanie przez UOKiK wyjaśnień w sprawie wysokości kar dla naruszających prawo wprowadzi większą przejrzystość w działaniach organu antymonopolowego?
- Z pewnością tak i dlatego jest to krok w dobrym kierunku. Opublikowanie wyjaśnień należy uznać za próbę stworzenia spójnej polityki karania za naruszenie prawa antymonopolowego i ułatwienie przedsiębiorcom samodzielnego oszacowania grożącej im kary. Lektura dokumentu nie pozostawia jednak wątpliwości, że UOKiK zamierza prowadzić bardziej restrykcyjną politykę karania. W przypadku najbardziej szkodliwych naruszeń prawa konkurencji, np. porozumień cenowych między firmami, kary nakładane przez prezesa UOKiK mogą zbliżać się lub być równe maksymalnej wysokości przewidzianej w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Dotychczas nakładane kary za takie naruszenia były znacznie mniej dolegliwe.
• Czy prezes UOKiK jest związany opublikowanymi przez siebie wyjaśnieniami?
- Tak, wyjaśnienia wiążą prezesa UOKiK, chociaż nie stanowią obowiązującego prawa. Wyjaśnienia należy traktować na równi z interpretacjami i oświadczeniami publikowanymi przez organy państwowe. Przedsiębiorcy, którym postawiono zarzut naruszenia prawa antymonopolowego, mają prawo oczekiwać, że będą traktowani w ten sam sposób przez organ antymonopolowy. Odstępstwo od zasad zawartych w wyjaśnieniach w stosunku do niektórych przedsiębiorców na niekorzyść innych byłoby równoznaczne z naruszeniem konstytucyjnej zasady równego traktowania przez władze publiczne. Byłoby też sprzeczne z ogólnymi zasadami prawa administracyjnego przewidującymi, że podmioty znajdujące się w podobnej sytuacji faktycznej i prawnej powinny być traktowane przez organ administracyjny w ten sam sposób.
• Czy wyjaśnienia będą również respektowane przez sądy rozpatrujące odwołania od decyzji prezesa UOKiK?
- Sądy rozpatrujące odwołania od decyzji nakładających kary pieniężne podlegają jedynie konstytucji i ustawom i nie są związane interpretacjami i wyjaśnieniami organu antymonopolowego. Powszechnie obowiązujące przepisy regulujące wysokość kar pieniężnych nakładanych w sprawach antymonopolowych zawarte są w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z jej art. 109 kara pieniężna za choćby nieumyślne naruszenie prawa antymonopolowego nie może przekroczyć 10 proc. przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Z kolei art. 111 ustawy nakazuje przy wymierzaniu kary pieniężnej uwzględnić okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy.
• Wyjaśnienia bardzo precyzyjnie określają sposób obliczania wysokości kar pieniężnych. Czy sądy mogą stosować taką samą wycenę?
- Nie jestem pewna, czy sądy zastosują taką samą wycenę poszczególnych czynników wpływających na wymiar kary, czyli kwoty bazowej, długotrwałości naruszenia czy okoliczności obciążających i łagodzących. Może się okazać, że zarzuty ukaranego przedsiębiorcy kwestionującego prawidłowość oszacowania przez UOKiK poszczególnych czynników wymienionych w wyjaśnieniach mogą się wydać nieistotne dla sądu rozpatrującego sprawę. Sądy mogą oceniać wysokość kary całościowo lub też przypisywać większe znaczenie niektórym elementom, np. umyślności naruszenia lub jej braku, a zwracać mniejszą uwagę na strukturę rynku lub charakterystykę produktu.
PRZYKŁADY KAR W WYJAŚNIENIACH UOKIK
• 10 proc. przychodu - dla producenta uczestniczącego w 15-letnim porozumieniu cenowym z innymi producentami
• Od 1 do 3 proc. przychodu - dla uczestników zmowy przetargowej
• Od 0,2 do 1 proc. przychodu - dla dystrybutora, który zobowiązał się do stosowania cen odsprzedaży uzgodnionych z producentem
Rozmawiał KRZYSZTOF TOMASZEWSKI