Firmy, które są likwidowane, ciągle mają problemy ze zwrotem VAT. Niekiedy źródłem tych problemów są sprawy techniczne, takie jak likwidacja rachunku w banku. Co więcej, w zależności od formy prawnej prowadzonej działalności przepisy ustawy o VAT albo przyznają podatnikowi VAT po likwidacji prawo zwrotu nadwyżki VAT, albo nie. A przecież, jak przyznaje Jerzy Martini, doradca podatkowy Baker & McKenzie, prawo do odzyskania nadwyżki podatku naliczonego jest jednym z zasadniczych praw przysługujących podatnikom. Zasada neutralności wymaga, aby działalność gospodarcza opodatkowana VAT nie była obciążona kosztem tego podatku.
Nowela dla wybranych
Jak wyjaśnia Tomasz Michalik, doradca podatkowy w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy, w przypadku spółki cywilnej lub handlowej bez osobowości prawnej zwrot - po rozwiązaniu spółki - dostają wspólnicy. Zasada ta została wprowadzona ostatnią nowelizacją w art. 14 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). Przepis jasno określa, kto i w jakiej proporcji może otrzymać zwrot podatku.
- Zwrot taki powinien być dokonany na rachunek bankowy byłego wspólnika - przypomina Jerzy Martini.
Tomasz Michalik przyznaje jednak, że w przypadku spółek kapitałowych (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej) takiej możliwości nie ma. Dodaje, że na gruncie Ordynacji podatkowej wygląda na to, że nic się nie da zrobić.
- Potrzebna jest więc taka nowelizacja ustawy o VAT, aby rozwiązania opisane w art. 14 można było zastosować odpowiednio także w przypadku spółek z osobowością prawną - mówi ekspert.
Z drugiej strony - kontynuuje Tomasz Michalik - nie wyobrażam sobie, jak dzielić zwrot w spółce akcyjnej notowanej na giełdzie, gdzie akcjonariuszy mogą być tysiące. Jak się okazuje, praktyka stosowana przez likwidowane firmy jest bogatsza niż przepisy.
- Zazwyczaj spółka jednak czeka na zwrot VAT, nawet po formalnym wyrejestrowaniu i zawieszeniu lub zakończeniu działalności - mówi Tomasz Michalik.
W konsekwencji spółki kapitałowe nie likwidują rachunku w banku, żeby urząd skarbowy miał gdzie przelać pieniądze.
Przepisy unijne
W sporach z podatnikami organy podatkowe wielokrotnie twierdziły, że nie dokonały zwrotu nadwyżki VAT po likwidacji firmy, ponieważ nie miały gdzie przelać środków (rachunek bankowy został zlikwidowany).
Jerzy Martini zwraca uwagę na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w tym zakresie.
- Jak wskazał ETS (m.in. sprawa C-400/98 Breitsohl), prawo do odliczenia podatku (a więc również prawo do zwrotu nadwyżki podatku) nie jest uzależnione od formalnego uznania statusu podatnika przez organy podatkowe - mówi ekspert.
Wykreślenie z rejestru podatników uniemożliwia podatnikowi bieżące korzystanie z prawa do odliczenia podatku, nie może natomiast absolutnie pozbawiać podatników prawa do otrzymania zwrotu wynikającego ze skutecznie odliczonego w przeszłości podatku.
Jerzy Martini przyznaje, że w takim przypadku pojawiają się wątpliwości natury technicznej (np. na jaki rachunek należy przelać kwotę zwrotu). Wątpliwości tego typu nie mogą jednak modyfikować podstawowych zasad funkcjonowania systemu VAT (co obejmuje również prawo do zwrotu), co ETS potwierdził w sprawie C-317/94 Elida Gibbs. W wyroku tym - jak wyjaśnia Jerzy Martini - Trybunał uznał, że nie można ograniczyć prawa podatnika do obniżenia obrotu (które to prawo również należy do kluczowych dla funkcjonowania systemu VAT) ze względu na przeszkody o charakterze czysto technicznym.
Wyroki sądów
Mimo wyroków ETS podatnicy nie zawsze mogą liczyć na przychylność organów podatkowych i sądów. Wiele wojewódzkich sądów administracyjnych wydawało wyroki, na mocy których podatnikom VAT (prowadzącym działalność w różnych formach spółek) po likwidacji przyznawano prawo do zwrotu nadwyżki podatku. W ostatnim czasie zapadł jednak wyrok WSA w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 2278/08), w którym sąd odmówił zwrotu podatku podatnikowi, który zlikwidował działalność.
ŁUKASZ ZALEWSKI
lukasz.zalewski@infor.pl