Nowelizacja ustawy o VAT (obecnie w Sejmie po poprawkach Senatu), która ma wejść w życie 1 grudnia, nie likwiduje wszystkich przepisów, które są niezgodne z prawem wspólnotowym i orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS). Chodzi przede wszystkim o przeniesienie z rozporządzenia do ustawy o VAT wymogu posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej w przypadku udzielenia rabatów kontrahentowi. Winni tej sytuacji są m.in. posłowie, którzy nie wzięli pod uwagę stanowiska Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE).
Łukasz Postrzech, senior konsultant w Accreo Taxand, przyznaje, że analiza nowelizacji ustawy o VAT może budzić pewne zastrzeżenia z punktu widzenia zgodności zaproponowanych rozwiązań z przepisami Dyrektywy 112 oraz orzecznictwem ETS.
Kłopotliwe potwierdzenie
Jedną z przyczyn nowelizacji ustawy o VAT jest konieczność jej dostosowania do przepisów dyrektyw oraz orzecznictwa ETS, co w dużej mierze się udało. W nowelizacji pozostały jednak przepisy, które są niezgodne z dyrektywą, czego przykładem jest konieczność potwierdzenia odbioru faktury korygującej. Chodzi o sytuację, kiedy podatnik udziela rabatu swojemu kontrahentowi. Musi więc wystawić fakturę korygującą i przesłać ją kontrahentowi. Zgodnie z nowelizacją, aby podatnik mógł odliczyć VAT z takiej faktury, będzie musiał posiadać potwierdzenie odbioru faktury korygującej przez kontrahenta. Dotychczas wymóg taki był określony w rozporządzeniu, ale Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy dotyczące elementów konstrukcyjnych podatku (odliczenia VAT) muszą być umieszczone w ustawie.
Zdaniem Łukasza Postrzecha nie ulega wątpliwości, że przeniesienie dotychczas kwestionowanych przepisów z rozporządzenia do ustawy z minimalną ich modyfikacją, należy uznać za sprzeczne z podstawowymi zasadami VAT wyrażonymi w orzeczeniu ETS w sprawie C-317/94 Elida Gibbs.
- Regulacje nakazujące posiadanie odbioru korekty faktury mogą prowadzić do sytuacji, gdy podatnicy wobec niezawinionego przez nich braku potwierdzeń nie będą uprawnieni do obniżenia kwoty podatku należnego, czyli ustalenia podstawy opodatkowania na poziomie kwoty efektywnie otrzymanego wynagrodzenia - stwierdza Łukasz Postrzech.
Dodaje, że tego rodzaju niezgodność godzi w zasadę neutralności VAT, a nakładanie na podatników nadmiernych obciążeń formalnych związanych z obniżaniem obrotu jest sprzeczne z wielokrotnie potwierdzaną przez ETS zasadą współmierności.
Z kolei Michał Bernat, prawnik i doradca podatkowy w Kancelarii Wardyński i Wspólnicy, wyjaśnia, że mimo że naruszenie proceduralnych warunków w zakresie prawidłowego dokumentowania dokonywanych transakcji może być w różny sposób sankcjonowane przez państwa członkowskie, to jednak sankcje takie nie mogą naruszać fundamentalnych zasad opodatkowania VAT.
Zdaniem Marka Kamińskiego, senior menedżera i doradcy podatkowego w ITA Doradztwo Podatkowe, należy mieć także na uwadze, że przepis po przeniesieniu z rozporządzenia do ustawy zmienił się na niekorzyść podatników.
- Podatnik będzie musiał ujmować korektę w deklaracji za miesiąc wystawienia faktury, a nie w bieżącej deklaracji (jak było w rozporządzeniu) - wyjaśnia Marek Kamiński.
Zabezpieczenie dla wszystkich
Kolejnym przykładem naruszenia przepisów wspólnotowych było zastąpienie kaucji gwarancyjnej zabezpieczeniem majątkowym w wysokości wnioskowanego zwrotu podatku stosowanym wobec podatników rozpoczynających działalność. Senatorowie przyjęli jednak poprawkę, która usunęła przepis, który wszyscy nasi rozmówcy uznali za niezgodny z wyrokiem ETS w sprawie C-25/07, Alicja Sosnowska przeciwko dyrektorowi Izby Skarbowej we Wrocławiu. W znowelizowanej ustawie pozostanie jednak przepis wprowadzający zabezpieczenie dla wszystkich podatników. Zabezpieczenie majątkowe w kwocie odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu podatku będą składali podatnicy, w przypadku gdy urząd uzna, że zasadność żądanego zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania. A zatem podatnik, który będzie chciał, aby urząd zwrócił mu podatek w terminie 60 dni, będzie musiał złożyć zabezpieczenie.
Zdaniem Michała Bernata rozwiązanie takie będzie zgodne z dyrektywą i powyższym orzeczeniem ETS. Z wyroku w sprawie Alicji Sosnowskiej wynika bowiem, że niedozwolone jest wprowadzanie przepisów, które traktują podatników z góry jak oszustów.
- Wprowadzenie przepisu, zgodnie z którym dopiero po powzięciu wątpliwości urząd będzie mógł żądać zabezpieczenia majątkowego od podatnika, będzie zgodne z przepisami wspólnotowymi - stwierdza Michał Bernat.
Ma on nadzieję, że przepis ten będzie stosowany faktycznie w wyjątkowych sytuacjach.
Dobre naruszenie zasad
Senatorowie wprowadzili do nowelizacji ustawy o VAT także poprawkę (odrzuconą wcześniej przez posłów), na mocy której przekazywanie przez przedsiębiorców żywności darowanej organizacjom pożytku publicznego będzie zwolnione z VAT. Eksperci podatkowi, UKIE oraz Ministerstwo Finansów nie mają wątpliwości, że jest to przepis niezgodny z przepisami wspólnotowymi. Podobne regulacje funkcjonują jednak również w innych krajach UE, a co więcej wprowadzenie takiego zwolnienia - jak podkreślają eksperci - ma głębokie uzasadnienie społeczne i ekonomiczne. Dziś bowiem przedsiębiorcom bardziej opłaca się wyrzucać żywność do kosza, niż przekazywać ją głodnym.
Brak istotnych regulacji
Wojciech Śliż, starszy menedżer w dziale doradztwa podatkowego PricewaterhouseCoopers, uważa, iż mimo że większość zmian w nowelizacji ustawy o VAT należy ocenić pozytywnie, to ich zakres nie obejmuje wielu rozwiązań postulowanych przez przedsiębiorców, w tym m.in. odliczenia całości VAT od zakupu i użytkowania samochodów. Zgodność zakazu odliczenia takich wydatków z dyrektywami bada obecnie ETS. Być może resort finansów, który przygotowywał projekt nowelizacji, uznał, że ze zmianami trzeba poczekać do wyroku Trybunału, co nie oznacza, że nie można było tej sprawy uregulować w przepisach, które zaczną obowiązywać już 1 grudnia.
Nowelizacja ustawy o VAT
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
1 grudnia 2008 r. wejdą w życie znowelizowane przepisy ustawy o VAT
ŁUKASZ ZALEWSKI
lukasz.zalewski@infor.pl