Nieodpłatne przekazanie zakładu rzemieślniczego na rzecz członka rodziny, głównie dzieci, w praktyce często wiąże się z kłopotami z urzędem skarbowym. Przekazanie majątku trwałego oraz maszyn i urządzeń traktowane jest jako zwykła sprzedaż, co skutkuje obowiązkiem odprowadzenia VAT. Problem ten był ostatnio przedmiotem interpelacji poselskiej do ministra finansów (nr 3141). Jak wyjaśnia Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy z kancelarii podatkowej Ożóg i Wspólnicy, przy nieodpłatnym przekazaniu zakładu rzemieślniczego skutki w VAT będą uzależnione od sposobu dokonania tej transakcji. Jeśli podatnik, mający prawo do odliczenia VAT, przekaże wyłącznie poszczególne składniki majątku, może być zobowiązany do zapłaty VAT.
- Jednak zazwyczaj przekazanie obejmuje całość lub większość składników takiego zakładu (maszyny, umowy itp.), stanowi on wtedy przedsiębiorstwo tak w rozumieniu VAT, jak i prawa cywilnego. Takie zbycie zakładu powinno być neutralne na gruncie VAT, a więc nie wywoływać skutków ani u zbywcy, ani u nabywcy - mówi Andrzej Nikończyk. Paulina Topolska, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego Ernst & Young wskazuje, że problem pojawia się, gdy przekazaniu podlega jedynie część majątku przedsiębiorstwa i chociaż stanowi ona powiązany organizacyjnie i finansowo zespół składników majątkowych, to jednak nie stanowi zakładu samodzielnie sporządzającego bilans.
- Tylko przekazanie takiego zakładu, w myśl ustawy o VAT, podlega bowiem wyłączeniu z opodatkowania - podkreśla Paulina Topolska. Zwolnienie to powołuje MF w odpowiedzi na interpelację poselską. Niestety w praktyce budzi ono liczne spory podatników z organami podatkowymi.
Ustawa o VAT, a przepisy unijne
W przypadku, gdy przekazywane jest całe przedsiębiorstwo, wyłączenie z VAT nie budzi wątpliwości. Te pojawiają się, gdy podatnik przekazujący zakład wyłączy z przekazania niektóre składniki majątkowe. Zdaniem Andrzeja Nikończyka, to, czy przekazanie zakładu będzie nadal neutralne podatkowo, zależy od wyłączonych z przekazania składników.
- Jeśli były one istotne dla prowadzonej działalności (tzn. bez nich zakład nie może nadal funkcjonować), powstanie konieczność opodatkowania przekazania zakładu. Jeśli zaś nie były istotne to, zgodnie z Dyrektywą VAT, należy uznać, iż przekazano część przedsiębiorstwa, której zbycie również nie podlega VAT - twierdzi Andrzej Nikończyk.
UE
Problem w tym, że polskie prawo nie odzwierciedla w pełni założeń dyrektywy. Na ten aspekt zwrócił uwagę Tomasz Bełdyga, radca prawny w Departamencie Podatkowym Firmy Doradczej KPMG. Zdaniem eksperta opodatkowanie VAT nieodpłatnego przekazania zakładów rzemieślniczych w ramach rodziny stanowi poważne obciążenie, gdyż należny VAT, który w takim przypadku powinien uiścić przekazujący, nie podlega odliczeniu po stronie otrzymującego.
- Zgodnie z przepisami art. 6 ust. 1 ustawy o VAT, jedynie nieodpłatne przekazanie przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans nie będzie podlegało opodatkowaniu. W praktyce jednak nie zawsze przekazywany zakład może być uznany za przedsiębiorstwo, nie mówiąc już o zakładzie samodzielnie sporządzającym bilans - mówi Tomasz Bełdyga. Ekspert wskazuje, że wyjściem z tej sytuacji mogłoby być zastosowanie przepisu art. 19 obowiązującej Dyrektywy 2006/112/WE, zgodnie z którym przekazanie całości lub części majątku nie jest traktowane jako transakcja podlegająca opodatkowaniu VAT, gdyż otrzymujący majątek jest w takiej sytuacji traktowany jako następca prawny przekazującego.
- Przepis ten nie został jednak prawidłowo wdrożony do polskiej ustawy o VAT, na co zwrócił ostatnio uwagę WSA (wyrok z 7 lutego 2008 r., III SA/Wa 934/07) - podkreśla ekspert.
Przekazanie przedsiębiorstwa
Również Dorota Borkowska, doradca w Departamencie Doradztwa Podatkowego, HLB Frąckowiak i Wspólnicy podkreśla, że obowiązek w zakresie VAT nie powstanie, pod warunkiem że przedmiotem zbycia będzie całe przedsiębiorstwo. Nasza rozmówczyni wskazuje, że ustawa o VAT nie definiuje pojęcia przedsiębiorstwo, natomiast w świetle kodeksu cywilnego jest to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. A zatem przedsiębiorstwo stanowi wszystko to, co składa się na firmę: własność nieruchomości, urządzeń, materiałów, koncesji, praw autorskich, tajemnice przedsiębiorstwa, logo, księgi.
- Gdyby zbyciu podlegać miała część przedsiębiorstwa nieobciążona VAT, musiałaby ona stanowić organizacyjnie wyodrębniony w firmie zakład lub oddział samodzielnie sporządzający bilans, co w przypadku zakładów rzemieślniczych czy też małych firm raczej nie ma miejsca - mówi Dorota Borkowska. Zdaniem naszej rozmówczyni rodzice, chcąc przekazać firmę dzieciom, nie powinni tego czynić poprzez przekazanie poszczególnych składników swej firmy, lecz przekazać całą firmę.
- Wówczas organy podatkowe nie będą miały podstaw do żądania opodatkowania tej czynności VAT. Nie następuje bowiem zbycie składników przedsiębiorstwa, ale zbycie przedsiębiorstwa jako całości - radzi Dorota Borkowska.
Zmiana przepisów
Najlepszym rozwiązaniem problemu byłoby wprowadzenie zmian do ustawy o VAT.
Eksperci KPMG przygotowali dla Komisji Przyjazne Państwo projekt zmian artykułu 6 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym opodatkowaniu VAT nie podlegałoby również zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Należy mieć nadzieję, że zmiana ta rzeczywiście wejdzie w życie.
- Jednak przy obecnym brzmieniu przepisów polskiej ustawy o VAT, jedynie uznanie przekazywanego zakładu rzemieślniczego za przedsiębiorstwo pozwoliłoby uniknąć przekazującemu zapłaty należnego VAT bez ryzyka sporu z fiskusem - mówi Tomasz Bełdyga.
Paulina Topolska zwraca natomiast uwagę, że propozycję zmiany zawarto także w nowelizacji ustawy autorstwa Ministerstwa Finansów.
Zaproponowano, aby wyłączeniu z opodatkowania podlegało zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa, pod warunkiem że w wyniku transakcji zbycia dojdzie do sukcesji podatkowej, a nabywca jest lub w wyniku transakcji stanie się podatnikiem VAT.
- To jeszcze jednak nie rozwiązuje problemu, gdyż jedyną transakcją spełniającą te kryteria będzie podział przez wydzielenie - twierdzi Paulina Topolska.
Przekazanie zakładu rzemieślniczego
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl