Lubelskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego Polmos zawarły z ukraińską firmą kontrakt na dostawę spirytusu rektyfikowanego. Polmos sprzedał jej 36 tys. butelek, które odebrała własnym transportem. Na fakturze wykazano, że towar podlega stawce podatku 0 proc. Odprawa celna odbyła się 9 maja, a 10 maja towar miał wyjechać za granicę. Transport jechał TIR-ami, które konwojowali ochroniarze z firmy detektywistycznej, wynajętej przez Polmos. Na towary wystawiono dokumenty SAD, które należało ostemplować przy przekroczeniu granicy. Funkcjonariusz celny zrobił to, ale towar nie przekroczył granicy. Toczyły się sprawy karne, ustalono, że kradzieży dopuściła się zorganizowana grupa przestępcza, w skład której wchodzili konwojenci i celnik. Urząd Skarbowy w Lublinie potraktował transakcję jako sprzedaż krajową i zobowiązał Polmos do zapłaty VAT wraz z odsetkami i podatku akcyzowego, łącznie ok. 1,6 mln zł. Polmos zapłacił i pozwał Skarb Państwa - dyrektora Izby Celnej w Białej Podlaskiej o odszkodowanie.
Celnik pomagał, Polmos przyczynił się
Sąd I instancji uwzględnił powództwo do wysokości 1,3 mln zł. Uznał, że zachowanie celnika należało ocenić w kontekście czynu niedozwolonego, czyli kradzieży towaru. Sam się jej nie dopuścił, ale pomógł w dokonaniu kradzieży (art. 422 kodeksu cywilnego). Jego zachowanie pozostaje więc w adekwatnym związku przyczynowym ze szkodą, a odpowiada za niego Skarb Państwa (art. 417 k.c. w ówczesnym brzmieniu). Pozwany odwołał się, a sąd II instancji zmienił wyrok, tak że odszkodowanie obniżył o połowę. Stwierdził, że powód w 50 proc. przyczynił się do powstania szkody, bo nałożony obowiązek dostarczenia towaru do granicy wypełnił przy pomocy firmy detektywistycznej. Od tego wyroku powód i pozwany wnieśli skargi kasacyjne. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę pozwanego, uchylił wyrok sądu apelacyjnego i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania, a skargę powoda oddalił. Podkreślił, że nie ulega wątpliwości, iż celnik pomógł w ukryciu szkody. Odpowiedzialny jest więc za nią o tyle, o ile działaniem swoim ją wyrządził. Ale powód nie dochodzi wyrównani tej szkody, lecz wynikłej z zapłacenia podatków. Czy między nią a działaniem funkcjonariusza jest adekwatny związek przyczynowy?
Nie było adekwatnego związku przyczynowego
Rozpatrując sprawę po raz drugi sąd apelacyjny uchylił wyrok sądu I instancji i powództwo oddalił. Stwierdził, że między poświadczeniem nieprawdy przez celnika a powstaniem szkody nie było adekwatnego związku przyczynowego. Potwierdził to SN, rozpatrujący skargę powoda. Polmos twierdził w niej m.in., że wyrok sądu II Instancji, wyłączający ze sprawy celnika, narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego. SN w ustnym uzasadnieniu stwierdził, że fakt uznania, iż celnik pomagał w ukryciu szkody zasady tej nie narusza. Bardziej naruszyło ją nałożenie obowiązku podatkowego.
Sygn. akt IV CSK 407/07
ADEKWATNY ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY
Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne działania lub zaniechania, z których szkoda wynikła (art. 361 par. 1 k.c.).
Marta Pionkowska
marta.pionkowska@infor.pl