zmiana prawa
Nowelizacja ustawy o VAT (z 19 września 2007 r.) wprowadziła preferencyjne zasady ustalania podstawy opodatkowania darowizn żywności na cele charytatywne, pod warunkiem prowadzenia przez przedsiębiorców szczegółowej dokumentacji dostaw. Przyjęte przez parlament zmiany wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2008 r.
W świetle obowiązujących przepisów podatnicy zobowiązani są do samonaliczania VAT, określając podstawę opodatkowania w oparciu o historyczną ceną nabycia, która nie uwzględnia spadku wartości produktów. Dlatego, aby uniknąć obciążeń fiskalnych, przedsiębiorcy zamiast przekazywać żywność na cele społecznie użyteczne, często decydują się na jej wyrzucenie.
Uchwalona zmiana przepisów umożliwia obniżenie podstawy opodatkowania VAT poprzez uwzględnienie wartości rynkowej przekazywanych towarów. Nowe regulacje dotyczące darowizn żywności i obejmujące zmiany art. 29 ustawy o VAT początkowo zostały uchwalone przez Sejm w brzmieniu proponowanym przez Ministerstwo Finansów. Na etapie prac senackich rządowe propozycje uległy jednak zasadniczej zmianie, a Sejm ostatecznie poparł senackie poprawki. Eksperci podatkowi pozytywnie oceniają kierunek przyjętych rozwiązań, wskazują jednak, że uchwalone przepisy mogą budzić wątpliwości interpretacyjne.
Cena nabycia z dnia dostawy
Dodany ust. 10a w art. 29 ustawy o VAT w brzmieniu uchwalonym przez Sejm zakładał, że w przypadku darowizn żywności podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych produktów. Identyczna zasada znalazła się w zmienionym ust. 10 art. 29 regulującym ogólne zasady ustala- nia podstawy opodatkowania w przypadku nieodpłatnej dostawy towarów.
Roman Namysłowski, menedżer w zespole VAT Ernst & Young, wyjaśnia, że dzisiejszy przepis art. 29 ust. 10 stanowi, iż podstawą opodatkowania w takich przypadkach jest cena nabycia, a gdy ta nie istnieje - koszt wytworzenia określony w momencie dostawy.
- Zwracam uwagę na słowo określony, które użyte w liczbie pojedynczej, wbrew przepisom unijnym, pozwala władzom skarbowym twierdzić, że cena nabycia to cena historyczna. Zmiana tego przepisu polega na zastąpieniu słowa określo-ny słowem określone, co sugeruje, że obie wartości, tj. cenę nabycia, oraz koszt wytwo- rzenia powinniśmy określać w momencie dostawy, czyli uwzględniając aktualną wartość przedmiotu darowizny - twierdzi ekspert. W przypadku darowizn żywności zaproponowano, aby zmiany dotyczyły jedynie dostaw na rzecz organizacji pożytku publicznego i pod warunkiem prowadzenia szczegółowej dokumentacji.
Na etapie prac senackich przedstawiciele organizacji zrzeszających przedsiębiorców wskazywali jednak, że jedynym skutkiem tak skonstruowanych przepisów będzie nałożenie na podatników dodatkowych obowiązków spra- wozdawczych, natomiast nie przyniosą one żadnych zmian w zakresie obciążeń fiskal-nych. Agnieszka Smolińska-Wiśnioch, doradca podatkowy w KPMG, podziela to stanowisko, tłumacząc, że wynika ono z niefortunnego określenia użytego przy definiowaniu podstawy opodatkowania, czyli cena nabycia określona w momencie dostawy towarów.
- Trudno jest bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której cena nabycia zmieniałaby się w momencie dostawy. Cena nabycia jest stała, określona w momencie zakupu i nie ulega zmianie w momencie dostawy - twierdzi Agnieszka Smolińska-Wiśnioch.
Poprawka senacka
W ocenie naszej rozmówczyni wprowadzone przez Sejm zmiany w zakresie ustalania podstawy opodatkowania przy nieodpłatnych dostawach niewiele zatem zmieniły w stosunku do przepisów obecnie obowiązujących.
- Jakkolwiek Sejm w dodawanym ust. 10a art. 29 wyodrębnił metodę ustalania podstawy opodatkowania dla nieodpłatnej dostawy żywności dla organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej, to choć nie różniła się istotnie od zasady ogólnej, była od niej mniej korzystna w związku z dodatkowymi wymogami dokumentacyjnymi - podkreśla nasza rozmówczyni. Zdaniem Agnieszki Smolińskiej-Wiśnioch, kluczowe zmiany w tym zakresie zostały podjęte przez Senat, który zmodyfikował metodę ustalania podstawy opodatkowania dla nieodpłatnej dostawy żywności dla organizacji pożytku publicznego.
- Podstawa opodatkowania w takiej sytuacji bazuje na wartości rynkowej, której definicję do słownika ustawy wprowadziła ta sama nowelizacja. Tak ustalona wartość nie może być jednak wyższa niż cena nabycia towarów, a gdy nie ma ceny nabycia, koszty wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów - wyjaśnia nasza rozmówczyni.
Przyjęte przepisy pozytywnie oceniają również eksperci podatkowi z PricewaterhouseCoopers.
- Zakładając, że wartość rynkowa żywności wycofywanej ze sprzedaży, na przykład ze względu na zbliżający się upływ terminu przydatności do spożycia lub uszkodzone opakowania albo żywności z przyczyn technologicznych nieprzeznaczonej do sprzedaży, jest bliska zeru, możliwe będzie opodatkowanie VAT takiej minimalnej wartości - mówi Wojciech Śliż, starszy menedżer w dziale doradztwa podatkowego PricewaterhouseCoopers.
W ocenie eksperta takie rozwiązanie znacząco uatrakcyjni tę formę prowadzenia działalności charytatywnej dla przedsiębiorców, a w efekcie w istotny sposób poprawi sytuację osób korzystających z pomocy udzielanej przez organizacje pożytku publicznego.
Na korzyść przedsiębiorców
Tomasz Pabiański, starszy konsultant w dziale doradztwa podatkowego firmy PricewaterhouseCoopers, zwraca uwagę, że przyjęty przepis zawiera co najmniej trzy mechanizmy kontrolne istotne z punktu widzenia funkcjonowania VAT. Po pierwsze, podstawa opodatkowania określona zostanie w oparciu o wartość rynkową, co wyeliminuje nadużycia związane z potencjalnymi darowiznami pełnowartościowej żywności, która, gdyby nie została darowana, mogłaby zostać sprzedana (w takiej sytuacji wartość rynkowa będzie zasadniczo równa możliwej do uzyskania cenie sprzedaży). Po drugie, preferencyjnym określeniem podstawy opodatkowania objęte będą jedynie odpowiednio udokumentowane wydania żywności na rzecz organizacji podatku publicznego. Ostatni z mechanizmów kontrolnych ma na celu ochronę podatnika w sytuacjach, gdy dokonuje on na rzecz organizacji pożytku publicznego darowizn pełnowartościowej żywności, której wartość rynkowa mogłaby być wyższa niż cena nabycia lub koszt wytworzenia.
- W takiej sytuacji wprowadzono ograniczenie podstawy opodatkowania zakładające, iż cena rynkowa dla takich darowizn nie może być wyższa od ceny nabycia lub kosztu wytworzenia - twierdzi nasz rozmówca.
Obowiązek dokumentacyjny
Stosowanie preferencyjnych zasad ustalania podstawy opodatkowania darowizn żywności regulowane w ust. 10a art. 29 zostało obwarowane warunkiem prowadzeniem szczegółowej dokumentacji przez dokonującego dostawy. Należy się zatem zastanowić, co się stanie, jeśli podmioty przekazujące produkty spożywcze dla organizacji pożytku publicznego nie spełnią wymogów dokumentacyjnych. Eksperci podatkowi są zgodni, że należy się wówczas odwołać do zasady ogólnej z ust. 10 art. 29. Nie rozstrzygają jednak wątpliwości związanych z jej zastosowaniem. Zdaniem Agnieszki Smolińskiej-Wiśnioch, przepis ten nie uległ zasadniczej zmianie, zatem jego uwzględnienie oznacza powrót do obowiązujących obecnie zasad mniej korzystnych dla podatników.
Innego zdania jest Roman Namysłowski. Ekspert wskazuje, że jeżeli podatnik będzie prowadził szczegółową dokumentację potwierdzającą dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, podstawą opodatkowania będzie wartość rynkowa tych towarów, a gdy ta nie istnieje, koszty wytworzenia określone w momencie dostawy.
- Paradoksalnie, niespełnienie warunków dokumentacyjnych spowoduje konieczność ustalania podstawy opodatkowania według zasady ogólnej, która również prowadzi nas do wartości rynkowej z dnia dokonania darowizny. Senatorowie, modyfikując tekst przyjęty przez Sejm, uczynili przepisy mniej spójnymi, ponieważ zawsze wrócimy do wartości rynkowej - ocenia Roman Namysłowski.
Podstawa opodatkowania VAT przy darowiznach żywności
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kalendarium zmian
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
MAGDALENA MAJKOWSKA