Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.), który udzielił spółce pożyczki, może żądać od pozostałych członków zarządu zwrotu odpowiedniej jej części, jeśli egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale podjętej 22 sierpnia 2007 r. (sygn. III CZP 75/07). Nie wyczerpuje ona jednak problemów prawnych, jakie wiążą się z udzieleniem przez wspólnika pożyczki dla spółki. Zwrot pożyczki utrudnia art. 189 par. 2 k.s.h., który stanowi, że wspólnicy spółki z o.o. nie mogą otrzymywać żadnych wypłat z majątku spółki, jeżeli ich wpłaty nie osiągnęły minimalnej wartości kapitału zakładowego. Zdaniem niektórych ekspertów dosłowna wykładnia tego przepisu może uniemożliwić zapłatę za świadczenia wspólników na rzecz spółki.
- Należy ten przepis zmienić w taki sposób, by zbliżyć zakres ochrony majątku spółki z o.o. do ochrony majątku spółki akcyjnej - mówi Jacek Siński, adwokat z Kancelarii Sołtysiński Kawecki Szlęzak.
Pożyczka bezzwrotna...
Dofinansowywanie bieżącej działalności spółki przez pożyczki wspólników jest dość częstym zjawiskiem. Jak wskazuje Andrzej Król, radca prawny z Kancelarii Sobolewska Chłopecki i Wspólnicy, nierzadko taka pożyczka jest rozliczana przez wniesienie wierzytelności wspólnika o jej zwrot jako wkładu na udziały w podwyższanym kapitale zakładowym. W innych wypadkach wspólnik może żądać od spółki wypłaty pożyczki wraz z odsetkami.
- Jeśli jednak w wyniku zwrotu wartość aktywów netto spółki miałaby zmniejszyć się poniżej aktualnej wysokości kapitał zakładowego, wypłatę taką należałoby uznać za niedopuszczalną z uwagi na treść art. 189 par. 2 k.s.h. - wyjaśnia mecenas Król.
- W przypadku braku pełnego pokrycia kapitału zakładowego spółka musiałaby się wstrzymywać z wszelkimi wypłatami na rzecz wspólników. Taka interpretacja przepisu nie jest możliwa do przyjęcia - mówi mecenas Jacek Siński.
Jak podkreśla mecenas Andrzej Król - przepis ten nie ma swojego odpowiednika w spółce akcyjnej, a pomysł jego zmiany w celu zrównania sytuacji prawnej wspólnika spółki z o.o. i akcjonariusza jest interesujący.
- Jednak zmiany powinny następować z dużą ostrożnością, przy zapewnieniu również ochrony wierzycielom spółki - twierdzi mecenas Andrzej Król.
Kodeks spółek handlowych (k.s.h.) stanowi, że wierzytelność o zwrot niespłaconej pożyczki dla spółki stanowi wkład wspólnika, gdy spółka upadnie w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy pożyczki.
...i bez naruszenia kapitału
- Regulacja ta w praktyce może okazać się niekorzystna dla spółek. Wspólnicy i akcjonariusze będą niewątpliwie z większą rezerwą udzielać pożyczek spółce - uważa dr Jerzy Naworski z UMK w Toruniu.
Sytuacja może być niekorzystna dla wspólnika także w przypadku zwrotu pożyczki przez spółkę. Bezskuteczna wobec masy upadłości jest zapłata przez upadłą spółkę niewymagalnego długu w terminie dwóch miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
- W takiej sytuacji wspólnik powinien zwrócić odzyskane od spółki środki do masy upadłości. Nie zostanie z tego tytułu umieszczony na liście wierzycieli - podkreśla dr Mateusz Rodzynkiewicz.
Bezskuteczne są także odpłatne czynności upadłej spółki ze wspólnikiem w terminie sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Taki charakter ma też umowa odpłatnej pożyczki (za zapłatą odsetek) spółki i jej wspólnika zawarta w tym okresie.
POŻYCZKA TYLKO ZA ZGODĄ
Kodeks spółek handlowych reguluje sytuację, gdy to spółka udziela kredytu, pożyczki, poręczenia członkowi zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentowi lub likwidatorowi. Taka umowa wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki. Zawarcie przez spółkę zależną takiej umowy z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej wymaga zgody rady nadzorczej spółki zależnej, a w jej braku uchwały wspólników spółki dominującej. Zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, w terminie do dwóch miesięcy. Czynność dokonana bez wymaganej zgody jest nieważna.
Jak wskazują eksperci zgodę wspólników należy uzyskać na wszelkie umowy, które obejmują transfer środków ze spółki do majątku wskazanych osób albo na ich rzecz.
- Katalog umów został wskazany jedynie przykładowo oraz uzupełniony klauzulą „inna podobna umowa”. Chodzić tu może zarówno o inne umowy nazwane prawa cywilnego o podobnym charakterze, jak i podobne umowy nienazwane - twierdzi dr Mateusz Rodzynkiewicz z Kancelarii Radców Prawnych Oleś & Rodzynkiewicz.
Dlatego dyspozycją przepisu objęte są także np. gwarancje bankowe, a także umowy o charakterze wspólnego przedsięwzięcia spółki oraz osób wymienionych w art. 15 k.s.h.
Członek zarządu powinien pamiętać, że nawet wyrażenie zgody przez wspólników albo akcjonariuszy nie musi zwalniać go zawsze od odpowiedzialności. Eksperci podkreślają, że odpowiedzialności wobec spółki nie wyłącza nawet wiążące polecenie lub uchwała wspólników, skierowana do zarządu spółki.
- Wydaje się jednak, iż taka uchwała może być uznana za podstawę żądania członka zarządu obniżenia należnego spółce odszkodowania w związku z przyczynieniem się spółki do powstania szkody. W takim wypadku działanie organu spółki może być przypisane spółce (art. 362 k.c.) - twierdzi radca prawny Radosław Kwaśnicki.
Co powinien wiedzieć wspólnik wierzyciel spółki
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
PIOTR TROCHA