ODPOWIEDŹ
Co do zasady, umowa na czas określony nie jest limitowana, jednak 10-letni czas jej trwania należy uznać za niezgodny z przepisami.
Wyjaśnienie
Prawem pracodawcy jest takie ukształtowanie umów w swojej firmie, by przynosiły mu one jak największe korzyści, minimalizowały straty i w należytym stopniu zabezpieczały jego uzasadnione interesy. W tym celu prawo przewiduje szeroką paletę umów - począwszy od różnego rodzaju umów o pracę, a skończywszy na kontraktach prawa cywilnego (dzieło, zlecenie, agencja, świadczenie usług). Swoboda pracodawcy w tym zakresie nie jest jednak nieograniczona, a wszelkie przepisy dotyczące umów muszą być zawsze interpretowane przez pryzmat ogólnych norm prawa pracy, które zapewniają pracownikowi - jako słabszej stronie stosunku pracy - wzmożoną ochronę. Jednym z takich przepisów jest art. 18 k.p., zgodnie z którym postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia niekorzystnych umów i aktów są nieważne - zamiast nich stosujemy odpowiednie przepisy prawa pracy. Trzeba zatem zdawać sobie sprawę z faktu, że prawo cywilne składa się nie tylko z norm ściśle określających prawa i obowiązki stron. Poza nimi występuje bowiem szereg tzw. klauzul generalnych (zasady współżycia społecznego, dobre obyczaje handlowe, dobro małoletniego itp.), które moderują szczegółowe normy, zmieniają ich dosłowne brzmienie, a czasem nawet ograniczają dowolność stron w zawieraniu umów.
W naszej sytuacji należy zauważyć, że mogło dojść do obejścia prawa. Instytucja ta polega na dokonaniu czynności prawnej (u nas chodzi o zawarcie umowy), która wprawdzie nie stoi w jawnej sprzeczności z przepisami, ale jej rezultaty są już z prawem nie do pogodzenia. Czynność mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, np. taki, iż na miejsce nieważnych postanowień umowy wchodzą odpowiednie przepisy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część umowy, pozostaje ona w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością umowa nie zostałaby zawarta. Planowane przez pracodawcę umowy mają na celu skrócenie okresów wypowiedzenia w sytuacji, gdy pracownikom z odpowiednim stażem należałby się dłuższy okres (nawet trzymiesięczny po 3 latach pracy). Mogłyby one zatem zostać na wypadek sporu zakwalifikowane przez sąd jako umowy na czas nieokreślony z wszystkimi tego konsekwencjami. Możnaby rozważać jeszcze zawarcie pozornej czynności prawnej dla ukrycia rzeczywistego zamiaru stron (art. 83 § 1 k.c.) albo działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.), to już jednak zależy od analizy indywidualnego przypadku i prowadzi do podobnych rezultatów. Warto wiedzieć, że od 1 lipca grzywny dla nierzetelnego pracodawcy mogą wynieść nawet 30 000 zł.
Podstawa prawna:
l art. 58 i art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.),
l art. 8, art. 18 i art. 251 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Krzysztof Grodzicki