W praktyce często się zdarza, że pracodawca podaje w treści wypowiedzenia umowy o pracę tylko to, że następuje ono z powodu odwołania tej osoby z pełnionej funkcji, np. członka zarządu lub dyrektora generalnego. W takim przypadku, w razie wniesienia przez pracownika odwołania od wypowiedzenia do sądu pracy, sąd ten bada, czy była to uzasadniona przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę.
Funkcja członka zarządu
Do zakresu obowiązków osoby pełniącej funkcję członka zarządu należy, ogólnie mówiąc, kierowanie spółką. Podstawą wykonywania zarządu są w tym przypadku przepisy kodeksu spółek handlowych. Według tych przepisów zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Natomiast prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki.
Zatem pozbawienie członkostwa w zarządzie spółki jest równoznaczne z odebraniem danej osobie prawa do dokonywania czynności z zakresu zarządzania spółką, co było celem nawiązania z nią stosunku pracy.
Odwołanie z zarządu
Z przedstawionych regulacji wynika, że pracownik zatrudniony w charakterze członka zarządu spółki, z chwilą jego odwołania z zarządu, traci możliwość wykonywania swych obowiązków i świadczenia pracy. To zaś prowadzi do wniosku, że pozbawienie danej osoby członkostwa w zarządzie spółki stanowi wystarczającą przyczynę wypowiedzenia jej umowy o pracę.
Powyższe wielokrotnie potwierdził Sąd Najwyższy. W wyroku z 26 stycznia 2000 r. stwierdził, że odwołanie ze stanowiska członka zarządu spółki, które nie zostało skutecznie podważone w trybie przepisów prawa handlowego, z reguły stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (art. 45 par. 1 k.p.) pracownikowi zatrudnionemu w charakterze członka tego zarządu (sygn. akt I PKN 479/99, OSNAP 2001/11/377).
Podkreślić trzeba, że w stosunku do osoby odwołanej z zajmowanego stanowiska pracodawca nie ma obowiązku zapewnienia innego stanowiska. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 13 kwietnia 2000 r., podkreślając, że nie ma zasady współżycia społecznego, która nakazuje pracodawcy zaproponowanie pracy na innym stanowisku przed wypowiedzeniem pracownikowi umowy o pracę (sygn. akt I PKN 600/99, OSNP 2001/19/576).
Z ORZECZNICTWA SĄDU NAJWYŻSZEGO
Ponieważ zawarcie z powódką umowy o pracę na stanowisku dyrektora generalnego było konsekwencją powołania jej na stanowisko prezesa zarządu pozwanej, to rezygnacja z tej funkcji stanowiła uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia powódce umowy o pracę. Wypowiedzenie to nastąpiło z przyczyn dotyczących pracownicy i tym samym pozbawiło ją prawa do odszkodowania ustalonego w umowie o pracę w razie wypowiedzenia tej umowy przez pracodawcę z przyczyn niedotyczących pracownika (wyrok z 23 listopada 2006 r., sygn. akt I PK 202/06, Pr. Pracy 2007/3/33).
Wypowiedzenie umowy o pracę z powodu odwołania danej osoby z kierowniczego stanowiska jest tym bardziej uzasadnione, że wypowiedzenie umowy jest zwykłym sposobem rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i przyczyna wypowiedzenia nie musi mieć szczególnej wagi czy nadzwyczajnej doniosłości (wyrok SN z 6 grudnia 2001 r., sygn. akt I PKN 715/00, Pr. Pracy 2002/10/34).
PRZYKŁAD: PO ODWOŁANIU MOŻLIWE WYPOWIEDZENIE
Franciszek S. pełnił funkcję prezesa zarządu spółki akcyjnej, będąc zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Walne zgromadzenie podjęło uchwałę o odwołaniu go z pełnionej funkcji. Następnie wypowiedziano mu umowę o pracę, podając za przyczynę odwołanie z pełnionej funkcji prezesa zarządu. Franciszek S. wniósł powództwo przeciwko spółce, kwestionując zasadność złożonego mu wypowiedzenia umowy o pracę. Sąd uznał jednak, że wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione, i powództwo oddalił. Takie stanowisko zajął też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 listopada 1997 r. Stwierdził, że odwołanie pracownika ze stanowiska prezesa zarządu spółki akcyjnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie mu umowy o pracę, której zawarcie wiązało się bezpośrednio z powołaniem go na to stanowisko (sygn. akt I PKN 388/97, OSNP 1998/18/540).
Podstawa prawna
l Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).
l Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Ryszard Sadlik