AKADEMIA PODATNIKA
Podatnicy doskonale wiedzą, że im wyższe wygenerują koszty podatkowe, tym niższa będzie podstawa opodatkowania, a tym samym należny podatek. Niestety, nie każda ponoszona strata będzie mogła zwiększyć koszty podatkowe, o czym podatnicy zdają się często zapominać.
Niedobory inwentaryzacyjne
Załóżmy, że podatnik poniósł straty, tzw. niedobory inwentaryzacyjne, i należycie ich nie udokumentował. Czy będzie mógł zaliczyć je do kosztów podatkowych? Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie - nie (zob. wyrok z 17 grudnia 2002 r., sygn. akt III SA 1152/01, niepublikowany). Nie w każdej sytuacji straty powinny być uznane za koszt uzyskania przychodów.
Straty muszą być zawsze rzeczywiste i prawidłowo udokumentowane. Jeśli poniesiona strata będzie dotyczyła składnika majątku trwałego, podatnik po stwierdzeniu powstania straty będzie zobowiązany (w wyniku np. kradzieży składników majątku trwałego lub innego zdarzenia) sporządzić odpowiedni dowód księgowy, określając jednocześnie wielkość straty na podstawie danych wynikających z ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych do wysokości wartości netto, a więc wartości początkowej pomniejszonej o dokonane odpisy amortyzacyjne, i zaliczyć w ciężar kosztów w roku, w którym wystąpiła strata. Podatnik powinien też w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonać zapisów o likwidacji środka trwałego i jej przyczynach.
Stwierdzenie niedoborów
W praktyce często zdarza się, że prowadząc działalność gospodarczą, podatnik stwierdzi zaistnienie określonych niedoborów. Mogą one być efektem np. kradzieży środków pieniężnych albo przyjęciem kilku fałszywych banknotów. Oczywiście w takim przypadku podatnicy chcieliby zaliczyć powstałe w ten sposób straty do kosztów podatkowych. Możliwość taka zależy jednak od tego, czy została dochowana należyta staranność dla przeciwdziałania kradzieży.
Brak staranności
Prawidłowość tego postępowania potwierdzają liczne wyroki NSA, m.in. z 14 marca 2000 r. (sygn. akt III SA 1095/99, niepublikowany). Sąd podał wiele przykładów zachowań, które uznawane są za brak staranności ze strony podatnika. Będzie tak m.in. wtedy, gdy podatnik zostawi w samochodzie teczkę z pieniędzmi. Wówczas ich kradzież nie jest zdarzeniem losowym. Podobnie charakteru zdarzenia losowego nie będzie miał rabunek pieniędzy przenoszonych w torbie. Zdaniem sądu do zdarzenia takiego przyczynia się sam poszkodowany na skutek sprzecznego z prawem postępowania. Tym samym kosztem będzie jedynie taka utrata pieniędzy, do której dochodzi mimo odpowiedniego zabezpieczenia przetrzymywanej w kasie gotówki oraz sprawdzenia niekaralności osoby odpowiedzialnej za zabezpieczenie gotówki.
Warto też pamiętać, że jeśli już dojdzie do kradzieży, powstałą w ten sposób stratę należy zgłosić organom ścigania. Cel dokonania tego rodzaju zgłoszenia jest oczywisty - otrzymamy potwierdzenie powstania straty protokołem policji i w ten sposób udokumentujemy jej powstanie.
PRZYKŁAD: UDOWODNIENIE STRATY
Podatnik poniósł stratę. Samo oświadczenie o jej poniesieniu nie wystarczy. Podatnik powinien postarać się o odpowiednie dowody, a są nimi najczęściej protokół zniszczenia, protokół policyjny albo protokoły szkód, potwierdzone przez straż pożarną lub instytucję ubezpieczeniową. Wystąpienie straty może potwierdzać także dokument wewnętrzny likwidacji środka trwałego (przy szkodach w składnikach majątku trwałego). Dowodem poniesienia strat mogą być też zeznania świadków czy opinie biegłych.
Anna Wojda
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.).