AKADEMIA PODATNIKA
Podczas prowadzenia działalności gospodarczej zdarzają się sytuacje, w których przedsiębiorcy odstępują od wcześniej zawartych umów. W zależności od łączącej przedsiębiorcę z kontrahentem umowy niekiedy w takich przypadkach konieczna jest wypłata odszkodowania za niedotrzymanie warunków umowy. Podatnicy chcieliby wówczas wiedzieć, czy odszkodowanie za niedotrzymanie warunków umowy może stanowić koszt uzyskania przychodu.
Nie można rozliczyć
W świetle obowiązujących przepisów zaliczenie takiego wydatku do kosztów podatkowych byłoby nieprawidłowe. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy.
Z przepisu art. 16 ust. 1 pkt 19 zaś wynika, że do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się kar, opłat i odszkodowań oraz odsetek od tych zobowiązań z tytułu:
l nieprzestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska,
l niewykonania nakazów właściwych organów nadzoru i kontroli dotyczących uchybień w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przyczyna i skutek
Organy podatkowe zwracają uwagę, czy poniesione wydatki pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu. Ponadto ponoszone wydatki powinny być ekonomicznie uzasadnione z punktu widzenia prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej.
Na podatniku spoczywa obowiązek udokumentowania wydatku i wykazania związku między tym wydatkiem a uzyskanym przychodem.
Bez zaliczenia w koszty
W tym przypadku trudno jednak będzie uznać, że odszkodowanie wypłacone w związku z odstąpieniem od umowy można zaliczyć do kosztów podatkowych. Zdarzają się sytuacje, kiedy przedsiębiorca odstępuje od umowy po to, by zapobiec stracie, która mogłaby wyniknąć z jej wykonania. Zdarza się również, że odstąpienie od umowy podyktowane jest koniecznością zawarcia innej umowy. Takie działania podejmowane przez przedsiębiorców związane są z ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej. Jak podkreślają jednak organy podatkowe, konsekwencji finansowych podejmowanego ryzyka nie można przenosić na Skarb Państwa, m.in. posługując się w tym celu przepisami podatkowymi dotyczącymi kosztów podatkowych.
Odszkodowanie, które przed-siębiorca ma obowiązek zapłacić, jest formą naprawienia szkody, jaką poniósł kontrahent wskutek niedotrzymania umowy. Rozwiązana umowa nie będzie wpływać na powstanie przychodu. Dlatego nie można uznać, że będzie zachodził związek przyczynowo-skutkowy między poniesionym wydatkiem a przychodem przedsiębiorcy.
PRZYKŁAD: JAK POTRAKTOWAĆ REZYGNACJĘ Z DZIERŻAWY
Przedsiębiorca zdecydował się odstąpić od umowy dzierżawy terenu zawartej na 10 lat w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności gospodarczej. Strony umówiły się, że teren zostanie przywrócony do stanu pierwotnego, a dzierżawca zapłaci wydzierżawiającemu odszkodowanie za wcześniejsze odstąpienie od umówionych warunków. Przedsiębiorca - mimo poniesionych wydatków - nie może zaliczyć ich do kosztów uzyskania przychodu.
Podstawa prawna
Art. 15 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).
Edyta Wereszczyńska