Sposób, w jaki dzielony jest majątek małżonków po rozwodzie stanowiący udział w spółce cywilnej, zależy od tego, kiedy ustała wspólność majątkowa - przed 20 stycznia 2005 r. czy po tej dacie. W sprawie o podział majątku dorobkowego przez sąd, między byłymi małżonkami (po rozwodzie), przedmiotem podziału jest czasami udział w spółce cywilnej jednego z małżonków.
Zachodzi wtedy pytanie, czy dzielić spółkę, przedmioty przez nią nabyte, udział w spółce, dochody czy zyski. Odpowiedź nie jest prosta, gdyż w 2005 roku nastąpiła częściowa zmiana prawa rodzinnego, która inaczej reguluje stosunki majątkowe małżeńskie.
Jeżeli wspólność ustawowa małżonków ustała przed 20 stycznia 2005 r., do podziału majątku wspólnego i do zwrotu nakładów i wydatków dokonanych z majątku wspólnego na majątek odrębny lub z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 5 pkt 3 ust. z dnia 17 kwietnia 2004 r. Dz.U. nr 162, poz. 1691).
Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów, i w ten sposób powstaje wspólność łączna majątku spółki (art. 860 i następne kodeksu cywilnego). Natomiast na skutek zawarcia związku małżeńskiego powstaje między małżonkami wspólność ustawowa małżeńska (art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Z chwilą wniesienia wkładu do spółki przez małżonka wspólnika otrzymuje on uprawnienia spółkowe, które wchodzą do majątku odrębnego (obecnie osobistego).
Określone prawo majątkowe nie może jednocześnie należeć do majątku spółki i majątku wspólnego małżonków. W następstwie wniesienia wkładu do spółki z majątku wspólnego następuje przysporzenie w majątku odrębnym małżonka wspólnika. Z tego względu pokrycie wkładu w spółce cywilnej przez jednego z małżonków – przed nowelizacją kodeksu rodzinnego – ze środków należących do majątku wspólnego podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.i.o. (patrz uchwała SN z dnia 15 września 2004 r. w sprawie III Czp. 46/04). W takiej sprawie o podział majątku dorobkowego małżonek niebędący wspólnikiem może żądać od małżonka wspólnika jedynie zwrotu połowy wartości środków, które wniósł tytułem wkładu z majątku wspólnego, chyba że sąd ustali inne udziały w tym majątku albo iż wkład pochodził z majątku odrębnego.
Po nowelizacji kodeksu rodzinnego art. 33 pkt 3 k.r.i.o. stanowi, że prawa spółkowe jednego z małżonków, jako wynikające ze współwłasności łącznej, należą do majątku osobistego małżonka wspólnika i do niego należy również prawo do części majątku spółki pozostałej po jej likwidacji, a do majątku wspólnego małżonków należy zysk spółki i przedmioty uzyskane w czasie trwania spółki. Różnica pomiędzy poprzednim stanem prawnym a obecnym jest więc zasadnicza.
Arnold Pander
sędzia Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej