Wyrażenie przez inwestora zgody na zawarcie umowy wykonawcy z podwykonawcą na wykonanie określonych zadań wchodzących w zakres umowy o roboty budowlane będzie skuteczne wtedy, gdy zostanie mu przedstawiona ta umowa lub jej projekt wraz z dokumentacją.
Gmina Krosno jest inwestorem zadania „Ochrona środowiska Krosna”, finansowanego z programu Phare SSG 2001. Wykonawcą zadania zostało konsorcjum firm Maxer z Poznania, jako lider, i Biotechnische Abfallvrwertung w Monachium, jako partner. W sierpniu 2004 r. spółka Maxer zawarła umowę z firmą Aarsleff, jako podwykonawcą na wykonanie części robót. Podwykonawca prace wykonał. Przy ich odbiorze był projektant, wykonawca i inwestor, ale podwykonawca pieniędzy nie dostał, mimo że inwestor przekazał środki wykonawcy. Podwykonawca wystąpił więc do sądu o wydanie nakazu zapłaty i uzyskał go. Ponieważ gmina wniosła od niego zarzuty, sprawa trafiła do rozpoznania w normalnym trybie.
Sąd I instancji utrzymał nakaz. Stwierdził, że podstawą do zasądzenia od inwestora należnych pieniędzy jest art. 6471 par. 5 kodeksu cywilnego. Mówi on o solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy w stosunku do podwykonawcy. Skoro wykonawca nie wywiązał się z obowiązku zapłaty, musi to zrobić inwestor.
Gmina wnosi apelację
Gmina odwołała się. W apelacji podnosiła, że nie została jej przedstawiona, jako inwestorowi, umowa wykonawcy z podwykonawcą. Na zawarcie zaś takiej umowy wymagana jest wyraźna zgoda albo zgoda domniemana, przez niezgłoszenie sprzeciwu w określonym terminie. Powód nie zgadzał się z tym i w odpowiedzi na apelację twierdził, że z art. 6471 par. 2 k.c. nie wynika, by konieczne było powoływanie się na zgodę domniemaną, gdy inwestor wyraził zgodę wprost. W tej sprawie podwykonawcę zatwierdził inżynier kontraktu, który działał w imieniu inwestora i przy jego akceptacji. Roboty odebrane zostały także przez tego inżyniera, a prezydent miasta Krosna podpisał protokół.
Przy rozpatrywaniu apelacji przed sądem II instancji stanął jednak problem, z którym zwrócił się on do Sądu Najwyższego. Zapytał, czy dla skutecznego wyrażenia zgody przez inwestora na wykonanie części robót przez podwykonawcę zgodnie z art. 6471 par. 2 k.c. konieczne jest przedstawienie przez wykonawcę umowy lub projektu umowy z podwykonawcą, czy też zgoda taka może być udzielona jeszcze przed zawarciem umowy także w sposób dorozumiany? Drugie pytanie, będące konsekwencją pierwszego: czy inwestor poniesie odpowiedzialność wobec podwykonawcy także wówczas, gdy zapłacił wykonawcy całą należność, wraz z wynagrodzeniem podwykonawcy.
Nieprecyzyjne przepisy
W uzasadnieniu pytań sąd zaznacza, że wątpliwości wynikają z nieprzejrzystych przepisów, które zapobiegać mają częstemu zjawisku, jakim jest niewypłacanie wynagrodzenia podwykonawcy. Niekonsekwencja ustawodawcy przejawia się w tym, że w art. 6471 par. 4 k.c. zastrzega się formę pisemną dla umów zawieranych pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą pod rygorem nieważności, a jednocześnie dopuszcza milczące wyrażenie zgody przez inwestora na taką umowę (art. art. 6471 par. 2 zdanie 2. Konsekwencją tego jest ograniczenie inwestora, a więc osoby trzeciej, w zakresie zarzutów, jakie może mieć w stosunku do podwykonawcy w porównaniu z tymi, które przysługują wykonawcy, mimo obowiązku zapłaty wynagrodzenia.
W tej sprawie najważniejsze jest jednak – zdaniem sądu pytającego – dokonanie wykładni art. 6471 par. 2, bo wiąże się to z ponoszeniem solidarnej odpowiedzialności z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, o której mowa w par. 5 tego artykułu. Sąd apelacyjny uważa, że może chodzić o wyrażenie zgody zarówno przed zawarciem umowy, w momencie zawarcia, jak i już po jej zawarciu. Nie jest jasne, czy zgoda powinna być wyrażona na piśmie, czy w dowolnej formie. A czy do chwili jej wyrażenia umowa rodzi jakieś skutki? Z tych przyczyn niejednoznacznie może być oceniane postępowanie inwestora, który milcząco akceptuje fakt zawarcia umowy wykonawcy z podwykonawcą dla ratowania procesu inwestycyjnego, a potem zarzuca, że na zawarcie takiej umowy nie było jego zgody. Sąd widzi także drugą stronę tego zagadnienia – odpowiedzialność solidarna może rodzić dla inwestora zbyt dotkliwy skutek, bo zapłacił już wykonawcy umówione wynagrodzenie, a ten uchylił się od ciążącego na nim obowiązku w stosunku do podwykonawcy.
Rozstrzygnięcie SN
W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął 28 czerwca następującą uchwałę: Skuteczność zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o wykonanie zadań wchodzących w zakres umowy o roboty budowlane wymaga przedstawienia mu umowy z podwykonawcą lub jej projektu oraz odpowiedniej dokumentacji. Zapłata wykonawcy wynagrodzenia nie wyłącza odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy na podstawie art. 6471 par. 5 k.c.
WYRAŻENIE ZGODY NA ZAWARCIE UMOWY
Do zawarcia przez wykonawcę robót budowlanych umowy z podwykonawcą wymagana jest zgoda inwestora. Jeżeli inwestor w ciągu 14 dni od przedstawienia mu umowy lub jej projektu wraz z częścią dokumentacji, która tego dotyczy, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżenia, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy – art. 6472 par. 2 k.c.
Sygn. akt III CZP 36/06
Marta Pionkowska