W uproszczeniu podział spółek stanowi przeciwieństwo ich łączenia. Ten typ restrukturyzacji stanowi poważną alternatywę dla tzw. podziału de facto, tj. wniesienia części majątku spółki do innej spółki (w ramach podwyższenia kapitału zakładowego tej ostatniej).
Atrakcyjność podziału de iure wynika między innymi z faktu, że na skutek takiego podziału nie dochodzi do powstania relacji kapitałowych pomiędzy spółkami w nim uczestniczącymi (tj. np. spółka dzielona nie staje się bezpośrednio wspólnikiem/akcjonariuszem spółki przejmującej jej majątek lub jego część). Istotne jest także, iż w przypadku podziału de iure mamy do czynienia z sukcesją generalną, która niekiedy ulega jednak ograniczeniom.
Podziałowi, na dwie albo więcej spółek kapitałowych, mogą ulegać jedynie spółki kapitałowe, tj. wyłącznie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne. Nie jest dopuszczalny podział spółki akcyjnej, jeżeli jej kapitał zakładowy nie został pokryty w całości. Nie może być też dzielona spółka w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku pomiędzy swych wspólników (akcjonariuszy), ani spółka w upadłości.
W omawianym zakresie zastosowanie znajdują przede wszystkim art. 528–550 kodeksu spółek handlowych – ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej jako k.s.h.). Jeżeli jednak wyżej wymienione przepisy nie stanowią inaczej, wówczas odpowiednie zastosowanie na tej płaszczyźnie znajdują przepisy dotyczące powstania odpowiedniego typu spółki przejmującej albo nowo zawiązanej, z wyłączeniem przepisów o wkładach niepieniężnych (art. 532 par. 1 k.s.h.) oraz inne przepisy bezpośrednio wskazane w art. 528–550 k.s.h. Z art. 2 k.s.h. wynika również możliwość posiłkowania się w tym zakresie przepisami kodeksu cywilnego.
Zgodnie z VI dyrektywą z 17 grudnia 1982 r. o podziale spółek, k.s.h. przewiduje trzy fazy podziału spółek:
• fazę menedżerską,
• fazę decyzyjną (tj. podjęcie przez zgromadzenia wspólników [walne zgromadzenia] uchwał o podziale) oraz
• fazę rejestracji podziału w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ogłoszenia podziału.
Podobnie jak w przypadku łączenia się spółek, najwięcej obowiązków związanych z podziałem spółek wiąże się z fazą menedżerską. Także ta część jest najbardziej czasochłonna. Z najistotniejszym działań podejmowanych w tym przypadku należy wskazać na:
• sporządzenie planu podziału,
• sporządzenie załączników do planu podziału,
• zgłoszenie planu podziału do sądu rejestrowego wraz z wnioskiem o wyznaczenie biegłego celem zbadania planu podziału,
• ogłoszenie planu podziału,
• sporządzenie pisemnych sprawozdań uzasadniających podział,
• (opcjonalna) informowanie organów uchwałodawczych spółek uczestniczących w podziale o istotnych zmianach w zakresie ich składników majątkowych (aktywów i pasywów),
• badanie planu podziału przez biegłego sądowego,
• podwójne zawiadomienie wspólników (akcjonariuszy) spó-łek uczestniczących w podziale o zamiarze jego dokonania,
• umożliwienie wspólnikom (akcjonariuszom) spółek uczestniczących w podziale dostępu do dokumentacji transakcyjnej,
• zwołanie obrad zgromadzeń wspólników (walnych zgromadzeń) w celu powzięcia uchwały o podziale.
W zależności od stopnia skomplikowania danej transakcji, tzw. postępowanie podziałowe obejmujące wszystkie ww. fazy trwa przynajmniej ok. 5 miesięcy. Termin ten może ulec jednak wydłużeniu. Stanie się tak zapewne w przypadku konieczności uzyskania w tym zakresie odpowiedniej zgody lub zezwoleń (np. prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ministra właściwego do spraw wewnętrznych i administracji publicznej etc.), a także w przypadku wystąpienia innych nadzwyczajnych okoliczności.
TYPY PODZIAŁU SPÓŁEK
Podział spółek może być dokonany w jeden z czterech poniższych sposobów:
1) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne spółki za udziały lub akcje spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie),
2) przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek (podział przez zawiązanie nowych spółek),
3) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę lub spółki (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki),
4) przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie).