Do Ordynacji podatkowej dodano art. 199a. Od wczoraj, tzn. 1 września, organy podatkowe mogą skierować do sądu powszechnego sprawę podatnika, którego podejrzewają, że zawarł fikcyjną umowę, by oszukać fiskusa. Konsekwencje: spór będzie przechodził przez postępowanie podatkowe, cywilne i sądowo-administracyjne i może trwać nawet 3-4 lata.
Nowe przepisy obowiązują od 1 września tego roku. Największe kontrowersje w przepisach mających przeciwdziałać obchodzeniu przepisów podatkowych budzi nowe uprawnienie fiskusa. Pozwala ono na wystąpienie do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, czyli stwierdzenia, czy nie nastąpiła czynność fikcyjna.
Jak wyjaśnił Marcin Łochowski, rzecznik Prasowy Sądu Okręgowego Warszawa-Praga, powództwo organu podatkowego będzie rozpoznawane w postępowaniu procesowym przez wydział cywilny sądu rejonowego albo okręgowego. Decydować będzie wartość przedmiotu sporu (wartość praw lub rzeczy będących przedmiotem kwestionowanej czynności podatników). Gdy wartość ta będzie niższa niż 75 000 zł, właściwy będzie sąd rejonowy, gdy wyższa, to sąd okręgowy. Marcin Łochowski potwierdza, że od wyroku sądu I instancji będzie można wnieść apelację, a od orzeczenia sądu II instancji – na ogólnych zasadach kasację do Sądu Najwyższego. Niektóre sprawy mogą być skomplikowane, wymagające przeprowadzania żmudnego postępowania dowodowego.
Z praktyki Moniki Hartung, radcy prawnego, wspólnika w Kancelarii Wardyński i Wspólnicy, wynika, że obecnie w wydziałach cywilnych sądów rejonowych w Warszawie czeka się na rozpoznanie sprawy około 6–9 miesięcy. Wydziałom cywilnym sądów okręgowych w Warszawie rozpoznanie sprawy zajmuje przeciętnie do około roku. Sąd Apelacyjny w Warszawie potrzebuje kolejnego roku dla rozpoznania apelacji.
Z kolei Izba Cywilna Sądu Najwyższego rozstrzyga o przyjęciu kasacji do rozpoznania przeciętnie w ciągu 9 miesięcy, a następnie w ciągu około 6 miesięcy wyznacza rozprawę, jeśli kasacja zostanie przyjęta. Terminy te nie obejmują czasu potrzebnego na usunięcie braków formalnych.
W ocenie Moniki Hartung, w sądach poza Warszawą czas oczekiwania na rozstrzygnięcie sprawy jest zazwyczaj krótszy.
Ministerstwo Finansów wyjaśnia
W przepisie art. 199a par. 3 jednoznacznie mówi się o wątpliwościach organu podatkowego co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Jedynie w przypadku wątpliwości organ ten będzie występował do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Nie można zatem tego przepisu wiązać z zarzutem kwestionowania skutków podatkowych ważnych umów cywilnoprawnych.
W chwili obecnej nie jest możliwe oszacowanie „częstotliwości” występowania wątpliwości organu podatkowego co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, a co się z tym wiąże, występowania przez te organy do sądu powszechnego.
Nawet jeśli nowe uprawnienie nie wydłuży oczekiwania na wyrok cywilny, to na pewno znacznie przedłuży rozstrzygnięcie sprawy podatkowej. Dziś spór podatkowy ma szansę zakończyć się ostatecznym wyrokiem Naczelnego Sądu Adminiostracyjnego po około 1,2 roku. Dodając do tego postępowanie cywilne, w ekstremalnych przypadkach będzie to dłużej o 3-4 lata.
Aleksandra Tarka