Nie jest trafny pogląd wojewódzkiego sądu administracyjnego, że dziecko poczęte nienarodzone nie korzysta na gruncie ustawy o kombatantach ze statusu osoby, która podlegała represjom - uważa Rzecznik Praw Obywatelskich w kasacji przesłanej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Jacek P. złożył wniosek do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych o przyznanie mu uprawnień kombatanckich. W uzasadnieniu podał, że jego matka, będąc z nim w ciąży, była więźniem obozu koncentracyjnego na Majdanku w okresie od 19 lutego 1943 r. do 11 maja 1943 r. a on urodził się 26 września 1943 r. Urząd odmówił przyznania skarżącemu uprawnień kombatanckich.
Wprawdzie, zdaniem organu, fakt pobytu w obozie ciężarnej kobiety nie budzi wątpliwości, jednakże fakt ten nie jest wystarczający do nabycia uprawnień, gdyż Jacek P. nie był w tym czasie osobą fizyczną posiadającą zdolność do czynności prawnych.
Również wojewódzki sąd administracyjny oddalił skargę Jacka P. Sąd ten podzielił pogląd organu administracji, że osoba poczęta, lecz nienarodzona, może stać się podmiotem praw i obowiązków wyłącznie w zakresach niewykraczających poza te przypadki, które wynikają wprost z przepisów szczególnych. Taką możliwość dopuszczają np. art. 927 par. 2 kodeksu cywilnego czy art. 2 ust. 1 ustawy z 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka.
Wprawdzie, zdaniem organu, fakt pobytu w obozie ciężarnej kobiety nie budzi wątpliwości, jednakże fakt ten nie jest wystarczający do nabycia uprawnień, gdyż Jacek P. nie był w tym czasie osobą fizyczną posiadającą zdolność do czynności prawnych.
Również wojewódzki sąd administracyjny oddalił skargę Jacka P. Sąd ten podzielił pogląd organu administracji, że osoba poczęta, lecz nienarodzona, może stać się podmiotem praw i obowiązków wyłącznie w zakresach niewykraczających poza te przypadki, które wynikają wprost z przepisów szczególnych. Taką możliwość dopuszczają np. art. 927 par. 2 kodeksu cywilnego czy art. 2 ust. 1 ustawy z 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka.
Z takim stanowiskiem prawnym nie zgadza się Rzecznik Praw Obywatelskich, który w opisanej sprawie wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jego zdaniem wyrok sądu narusza przepisy prawa materialnego, a w szczególności art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o kombatantach w związku z art. 1 ustawy o planowaniu rodziny. Zdaniem RPO w świetle obowiązujących przepisów nie można odpowiedzialnie twierdzić, że dziecko poczęte nienarodzone nie może korzystać ze statusu osoby, która podlegała represjom.
Żaden z przepisów ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach nie wprowadza kryteriów ograniczających pojęcie osoby podlegającej represjom. Obowiązujące przepisy nie wyłączają w szczególności dzieci poczętych z zakresu stosowania tej ustawy – twierdzi rzecznik w uzasadnieniu skargi kasacyjnej.
RPO, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, uważa, że uprawnienia kombatanckie należy zakwalifikować jako specyficzną kategorię społecznego odszkodowania, odrębną od odszkodowań uregulowanych przez prawo pracy oraz prawo cywilne. Uprawnienia kombatanckie, zdaniem autora skargi kasacyjnej, można zaliczyć do instytucji szeroko rozumianego prawa socjalnego.
Andrzej Jankowski