Zmiana przepisów ustawy wydłużająca okres przedawnienia nie może spowodować, iż ubezpieczony będzie musiał płacić przedawnione składki.
Anna i Włodzimierz T. odwołali się do sądu od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Białymstoku. W decyzji tej KRUS stwierdził, że Włodzimierz T. podlegał w pewnych okresach pomiędzy latami 1992 – 1996 ubezpieczeniu społecznemu. Stwierdzając ten obowiązek, KRUS obciążył Włodzimierza i Annę T. zaległymi składkami w wysokości 11 tys. zł. W wyniku odwołania sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję, ustalając, że małżonkowie T. nie są zobowiązani do uregulowania powyższej kwoty, gdyż roszczenie to uległo przedawnieniu. Organ wydał bowiem decyzję po upływie 5 lat od daty wymagalności składek. Sąd II instancji podzielił to stanowisko i oddalił apelację organu. KRUS zaskarżył ten wyrok kasacją, w której zarzucił, iż sąd nie zastosował art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten wskazuje, że należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Zatem niesłusznie sądy orzekły, iż roszczenie KRUS dotyczące małżonków T. uległo przedawnieniu.
Sąd Najwyższy oddalił kasację Kasy. W ustnym uzasadnieniu sąd stwierdził, że zarzut postawiony przez KRUS jest kompletnie nieuzasadniony. W 2003 r. ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych została znowelizowana. Zmieniono także przepis art. 24 ust. 4 – w ten sposób, że zamiast 5-letniego okresu przedawnienia wprowadzono 10-letni. I na tej właśnie podstawie prawnej została oparta decyzja Kasy. Sąd wskazał, że takie założenie jest błędne. Składki, których zapłaty żądał KRUS, przedawniły się 31 grudnia 2001 r. Zmiana przepisów dotyczących przedawnienia nie może powodować restytucji zobowiązania. Obowiązek zapłaty zaległych składek nie powstaje w chwili wydania decyzji, gdyż decyzje organu rentowego mają charakter deklaratywny a nie konstytutywny – stwierdza on tylko, że istnieje obowiązek, który powstaje z mocy ustawy.
Sygn. akt I UK 233/04
Maria Sankowska