Przyjęte przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zasady obliczania kapitału początkowego w pełnych latach powodują, że niektórzy ubezpieczeni nie mają zaliczonego okresu 6 miesięcy i to mimo opłacania składek w tym okresie - alarmuje rzecznik praw obywatelskich w wystąpieniu do ministra polityki społecznej.
Do rzecznika praw obywatelskich napływają skargi osób, które pomimo opłacenia składek za dany okres, nie otrzymują należnego świadczenia. Zgodnie bowiem z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy przed 1 stycznia 1999 r. opłacali składki na ubezpieczenie społeczne (lub za których składki opłacali płatnicy składek), ustala się kapitał początkowy. Jego wysokość będzie miała wpływ na wysokość przyszłej emerytury. Ustawodawca jednak przyjął, że staż ubezpieczeniowy określa się w pełnych latach. Jeżeli ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy tego stażu, należy zaokrąglić w górę.
RPO zwraca uwagę, że nie została natomiast uregulowana sytuacja osób, których okres opłacania składek jest krótszy niż 6 miesięcy. Dotyczy to zarówno osób, których staż wynosi określoną liczbę lat i miesięcy, oraz tych, których łączny okres ubezpieczenia wynosi tylko 6 miesięcy. Stosowana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykładnia przepisów powoduje, że w przypadku pierwszej z wymienionych grup osób kapitał jest zaniżany, zaś w drugim przypadku grupy w ogóle kapitał początkowy nie jest ustalany.
Rzecznik zwraca uwagę, że niewątpliwie w obecnie obowiązującym systemie ubezpieczeń społecznych występuje zależność między opłacaniem składki i jej wysokością oraz okresem płacenia a prawem do świadczeń i ich wysokością (zasada wzajemności i proporcjonalności). Zasada wzajemności i proporcjonalności nie jest w pełni realizowana, podobnie jak miało to miejsce w poprzednio obowiązującym systemie. Oznacza to, że opłacanie składek warunkuje nabycie prawa do emerytury lub renty i ma istotny wpływ na rozmiar tych świadczeń, jednakże między składką, jej wysokością oraz okresem płacenia a prawem do świadczeń i ich wysokością nie występuje ścisła zależność. Z tego powodu rzecznik wnioskuje o zmianę przez organy rentowe sposobu ustalania kapitału początkowego.
Bożena Wiktorowska