Umowa o zakazie konkurencji powinna być pod rygorem nieważności sporządzona na piśmie.
Charakter prawny zakazu konkurencji w prawie pracy
Zakaz konkurencji opiera się zawsze na osobnej umowie w tym przedmiocie. Czasowo może on dotyczyć zarówno okresu wykonywania pracy u danego pracodawcy – jak i okres po rozwiązaniu stosunku pracy. Co do zakazu w trakcie trwania stosunku pracy ustawodawca nie wprowadził żadnych ograniczeń – pracodawca może zawrzeć taką umowę z każdym pracownikiem. Natomiast co do sytuacji po ustaniu zatrudnienia zakaz konkurencji może dotyczyć jedynie tych pracowników, którzy mieli dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Brak jest w kodeksie pracy prawnej definicji pojęcia „działalność konkurencyjna". Najogólniej mówiąc jest to rywalizacja uczestników rynku, którzy dążąc do realizacji swoich celów, próbują przedstawiać potencjalnym odbiorcom dóbr i usług oferty wyróżniające się spośród innych ceną, jakością i innymi cechami, aby ich skłonić do zawierania transakcji.
Powstrzymanie się pracownika od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy w czasie trwania stosunku pracy, jeżeli zostało przewidziane w umowie jest obowiązkiem pracowniczym. Niewykonanie przez pracownika umowy o zakazie konkurencji upoważnia pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Pobierz wzór umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania pracy
Zakres zakazu
W umowie o zakazie konkurencji powinna być określona działalność konkurencyjna od której, w czasie trwania stosunku pracy, pracownik będzie się powstrzymywał. Jeżeli zakaz obejmować ma uzgodniony przez strony obszar, powinien on być również w umowie wskazany. W przeciwieństwie do umowy o zakazie konkurencji obowiązującej po ustaniu stosunku pracy, przepisy kodeksu pracy nie przewidują dla pracownika z tytułu umownego zakazu prowadzenia przez niego działalności konkurencyjnej w czasie trwania stosunku pracy żadnych dodatkowych świadczeń. Nie oznacza to jednak, że odpowiednie postanowienia dotyczące ewentualnych dodatkowych świadczeń pracodawcy na rzecz takiego pracownika nie są dopuszczalne. Postanowienia umowy w tym zakresie jako korzystniejsze od przepisów prawa pracy będą wiążące.
W przypadku umowy o zakazie konkurencji obowiązującej po zakończeniu umowy o pracę - pod rygorem jej nieważności należy określić czas trwania zakazu konkurencji oraz wysokość należnego pracownikowi odszkodowania. Odszkodowanie to będzie należne przez cały czas obowiązywania umowy, bez względu na to, czy pracownik w okresie trwania zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej podejmie inną, nie konkurencyjną pracę. Również wynagrodzenie osiągane z tytułu tej pracy nie będzie miało znaczenia dla zobowiązania pracodawcy. Wysokość należnego pracownikowi odszkodowania jest regulowana wolą stron zawierających umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Kodeks pracy ustala jedynie granicę minimalnego odszkodowania, które nie może być niższe od 25% otrzymywanego przed ustaniem stosunku pracy wynagrodzenia. Sposób wypłaty odszkodowania jest pozostawiony woli stron. Może być ono wypłacone jednorazowo w formie zryczałtowanej, a także, zgodnie z treścią omawianego przepisu, w miesięcznych ratach.
Porównaj: Jak długo obowiązuje zakaz konkurencji
W uchwale SN z dnia 3 grudnia 2003 r., III PZP 16/2003 (OSNPUS 2004, nr 7, poz. 116): „W razie nieuzgodnienia przez strony w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy odszkodowania za powstrzymanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej (art. 101(2) § 1 k.p.) pracownikowi - zgodnie z art. 56 k.c. w zw. z art. 300 k p. - przysługuje odszkodowanie w minimalnej wysokości określonej w art. 101( 2 ) § 3 k.p.” .
Brak określenia odszkodowania w umowie nie powoduje jej automatycznej nieważności.
Złamanie zakazu konkurencji może być kosztowne
W razie gdy pracownik nie dotrzyma warunków ustalonych w zawartej umowie o zakazie konkurencji po rozwiązaniu stosunku pracy, pracodawca ma prawo dochodzić od niego pełnego odszkodowania za zaistniałą szkodę. Na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia, że szkoda powstała oraz wykazania jej wysokości. Przywilej, wynikający z ochrony wynagrodzenia za pracę, przewidziany w przypadku szkody wywołanej naruszeniem zobowiązania nieprowadzenia działalności konkurencyjnej w czasie trwania stosunku pracy wyrażony w art. 101 (1 ) § 2 k.p., a sprowadzający się do tego, że za szkodę wywołaną nieumyślnie pracownik jest zobowiązany do wyrównania tylko jej rzeczywistej wysokości, bez utraconych korzyści, i tylko do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia tego pracownika z okresu, kiedy szkoda powstała, nie obejmuje odpowiedzialności za szkodę wywołaną złamaniem zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy.