Wyróżniamy następujące umowy o pracę:
- Umowę na okres próbny
- Umowę na czas nieokreślony
- Umowę na czas określony
- Umowę na czas wykonania określonej pracy
Umowa na okres próbny
Umowa ta może zostać zawarta jedynie w chwili nawiązania stosunku pracy. Poprzedza ona zawarcie innych umów o pracę.
Jej celem jest sprawdzenie przez pracodawcę przydatności pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju. Pracownik z kolei ma możliwość poznania warunków pracy u danego pracodawcy.
Zawarcie tej umowy nie oznacza przyrzeczenia kontynuowania zatrudnienia. Nawet gdy pracownik nienagannie wywiązuje się ze swoich obowiązków w okresie próbnym, pracodawca nie musi go zatrudnić.
Zobacz: Umowa-pracownicy
Jednakże dalsze dopuszczanie pracownika do pracy po upływie okresu próbnego rodzi roszczenie o ustalenie, iż doszło do zawarcia kolejnej umowy o pracę.
Ustawodawca pozostawił stronom stosunku pracy pełną swobodę co do zawarcia tego rodzaju umowy. Ograniczony jest tylko czas jej trwania. Może być ona zawarta maksymalnie na 3 miesiące.
Nie można zawierać dwóch następujących po sobie umów na okres próbny.
Nie ma obowiązku zatrudniania pracownika na ten rodzaj umowy. Jednak w praktyce zatrudnienie na okres próbny zdarza się bardzo często.
Postanowienia umowy określające okres próbny na czas dłuższy niż 3 miesiące są nie ważne. Z mocy prawa ogranicza się wtedy czas próby do okresu 3 miesięcy.
Pracodawca zawarł z pracownikiem umowę na okres próbny od 25 stycznia 2004 r. do 30 kwietnia 2005 r. Nie jest jednak zadowolony z pracy pracownika i postanowił rozwiązać ją za wypowiedzeniem. Rozwiązanie umowy może być jednak podważone przez pracownika w procesie sądowym, gdyż umowa ta była w rzeczywistości umową na czas określony, co wiąże się z niemożnością rozwiązania jej za wypowiedzeniem.
Wzór umowy o pracę na okres próbny
Umowa o pracę na czas określony
Umowa o pracę na czas określony należy do najczęściej stosowanych w obrocie umów terminowych.
Pracodawcy wykorzystują ją dla uniknięcia wiązania się z pracownikiem. Umowa ta zapewnienia również długotrwałe zatrudnienie. Przydatne jest to szczególnie wobec ważnych pracowników.
Umowa na czas określony może zostać poprzedzona umową na okres próbny (lub inną), sama może też poprzedzać zawarcie innej umowy. Nie jest możliwe przekształcenie umowy na czas nieokreślony w umowę na czas określony.
Jako dyskusyjną należy także ocenić możliwość zmiany rodzaju umowy za porozumieniem stron. Taka zmiana powinna nastąpić przez rozwiązanie poprzedniej umowy (w drodze porozumienia czy wypowiedzenia) i zawarcie umowy na czas określony.
Cechą charakterystyczną umowy jest sprecyzowanie czasu jej trwania. Można to uczynić za pomocą konkretnych dat. Termin końcowy trwania umowy może również zostać wyznaczony przez wskazanie określonego zdarzenia.
Zawarcie trzeciej kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne z zawarciem umowy na czas nieokreślony.
Przerwa między rozwiązaniem jednaj a podpisaniem drugiej umowy nie może przekraczać 1 miesiąca.
Pracodawca zawarł z pracownikiem 2 kolejne umowy na czas określony, z czego druga kończy się z dnia 30 czerwca 2004 r. W przypadku zawarcia od 1 lipca 2004 r. kolejnej umowy na czas określony, nie będzie to równoznaczne z zawarciem umowy na czas nieokreślony. Ta umowa będzie dopiero pierwszą z umów, które będą podlegały zliczeniu w celu wywołania skutków z art. 251 k.p.
Kodeks pracy stanowi, że uzgodnienie dłuższego czasu wykonywania pracy na podstawie zawartej już umowy na czas określony uważa się za zawarcie kolejnej umowy na czas określony.
Pracodawca zawarł z pracownikiem dwie kolejne umowy na czas określony. W takiej sytuacji przez przedłużenie czasu trwania ostatniej umowy nie uchyli się od nawiązania z pracownikiem stosunku pracy na czas nieokreślony, gdyż przedłużenie umowy jest traktowane jako zawarcie kolejnej umowy na czas określony.
Umowa na czas wykonywania określonej pracy
Umowa ta ma charakter terminowy i dotyczy sytuacji, gdy określenie czasu trwania umowy nie jest możliwe. Zawierana jest w celu wykonania konkretnej pracy i rozwiązuje się z dniem jej ukończenia.
Ten rodzaj umowy o pracę nie jest często stosowany.
Jej mankamentem jest brak narzucenia pracownikowi terminu wykonania powierzonego zadania, przy jednoczesnym braku możliwości wcześniejszego jej rozwiązania za wypowiedzeniem.
Pracodawcy, w celu zdyscyplinowania pracownika do terminowego zakończenia pracy, wolą korzystać z innego rodzaju umów.
Wzór umowy o pracę na czas wykonania określonej pracy
Umowa na czas nieokreślony
Jest podstawowym rodzajem umowy o pracę preferowanym przez ustawodawcę. Daje pracownikowi największą stabilizację zatrudnienia.
Przewiduje ona m. in.: okres wypowiedzenia, konieczność uzasadnienia wypowiedzenia, ochronę przed wypowiedzeniem.
Przyjmuje się, że jeżeli z treści umowy o pracę oraz okoliczności towarzyszących jej zawarciu nie wynika wola stron zawarcia innego rodzaju umowy o pracę, doszło do nawiązania stosunku pracy na czas nieokreślony.
Wzór umowy na czas nieokreślony
Umowa na zastępstwo
Umowa na zastępstwo nie stanowi odrębnego rodzaju umowy o pracę, jest rodzajem umowy na czas określony.
Zastosowanie będą mieć do niej - co do zasady - wszelkie reguły dotyczące nawiązywania i rozwiązywania tych umów.
Celem takiej umowy jest zastąpienie konkretnej osoby w czasie jej nieobecności, spowodowanej np. chorobą, urlopem macierzyńskim czy wychowawczym.
Umowa na zastępstwo nie jest stosunkiem trwałym.
Termin końcowy umowy może być oznaczony konkretną datą (gdy pracodawca wie, jak długo będzie trwać nieobecność pracownika) lub przez wskazanie zdarzenia, jakim jest powrót zastępowanego pracownika do pracy.
Wzór umowy o pracę na zastępstwo
Umowa na zastępstwo ulega rozwiązaniu, gdy zastępowany pracownik powróci do pracy.
Aby rozwiać obawy pracodawców przed stosowaniem tej formy zatrudnienia, wyłączono stosowanie przepisów chroniących przed zwolnieniem kobiety w ciąży.
W związku z chorobą jednego z pracowników zatrudnionych na 1/2 etatu pracodawca postanowił powierzyć jego obowiązki innemu pracownikowi, zatrudnionemu na takim samym stanowisku, zawierając z nim w tym celu dodatkowo umowę o pracę na zastępstwo w wymiarze 1/2 etatu. Takie działanie pracodawcy nie jest prawidłowe, narusza cel regulacji umów na zastępstwo i może prowadzić do obchodzenia przepisów o pracy w godzinach nadliczbowych. Pracodawcę nie mogą łączyć z pracownikiem jednocześnie dwie różne umowy o pracę, szczególnie, że ich przedmiotem jest wykonywanie tych samych czynności. Jeżeli pracownik, któremu pracodawca chce powierzyć obowiązki nieobecnego pracownika, zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, można za porozumieniem stron zwiększyć mu, w ramach dotychczasowej umowy o pracę, wymiar czasu pracy do pełnego etatu na czas nieobecności pracownika.